PDF version (177k)

Picture

written by Theodosia Faustino
illustrated by Jane Odagawa

A ta er a klebesei e ng mla er ngii a chimo el buik el mle ngklel a Keo. Ngika a kiliei ngii me a demal er a beluu er a Ngerdimes. A ldirk lekekerei e a delal a mlo smecher e mad me a demal a di mle ngii el ta el omekeroul er ngii. Ng di mle kekerei e a demal a oba el ngar er a chei e le ng diak a ngar er a blai el sebechel el obang. Me tia er a lekot el oba el mo er a chei e te di ngilasech er a mlai el telkib e a Keo a mocha a oldirekorek er a mudech. Ng di omudech el kmeed el mad, me se te di mo er a chei el telkib e solae e lmuut el me remei. Ng di mle ua isei el mo el mo e a leta el mocha e ng di kea lomudech me a denial a mocha a rulii a kerelel e olisechakl er ngii el mengereel.

A lengar er a euid a rekil e a demal a mocha a bechil a ta el mechas el dirrek el mla er ngii a ngelekel el sechal. A ngklel a Moku. Ngika a mle telkib el klou er a Keo. A Keo a kmal mlo ungil a rengul er a lemei ngika el buik me a delal me lekiei el obengterir.

Picture

A ta er a klebesei e ng ko er a kmal diak a odimir me ngika el rubak a mocha a mengedmokl er ngii el mo er a chei.

A Keo a di ulemes er a demal el mengedmokl er ngii e mocha el kmo. "Chedam, kede mo er a chei.?"

A demal a dilung, "Ng diak e rungalek. Cherei e ke di kie e ng kmal mekngit a eanged me ke mo el mo smecher er a kelekolt. Ke di kiei kau me a delam me a Moku e choielak."

"E chedam, ng ko er a ngar er a mong e ng mekngit a eanged e ngak a di obengkem el mo er a chei?"

"Choi e le ng dimlak a chad el mchachelim el kiei."

"Cho, cherei ku e ak di kiei." Me ng dmu el ua isei e ko er a kmal mekngit a medal, e le ng soal el obengkel a demal.

Ng merael a demal a Keo e ngika el mechas a dula er ngii el kmo, "Bo molsiu er a ngau e ng diak a kall me a lebochu lemarek a ongraol e momengur kung."

A Keo a kmal bekongesenges me tia er a ldu ngika el mechas el ua isei, e ng mocha er a uum me ng olsiu er a ngau. E a ko er a lebo er a uum a Keo, e ngika el mechas a dula er a ngelekel er a Moku el kmo, "Rungalek, mereched el mei me kulekoi. E a ko er a lebo a ngelekel, e ng ngoio a kelel el msa e kmo, Mereched el omengur me a lebo el derngem e longa ku a Keo."

A Moku a okere er a delal el kmo, "E chedei, me ng ngar er ker ngii el Keo? Msall e bo kukodongii el me me ki momengur."

"Bo becherei e kau momengur."

Tiaikid e ng mocha a omengur a Moku e a delal a dengchokl e melungel er a bul a chelas. Me tia er a letobed e ng di mlo el mo omkais a chelucheb er a ngeliong. E a lebo lebkisii e ng mla mechas Me tia er a lebeltii e ng di ngiluu a teluo er a aika el idungel el nguu el mengkengkii er a belngel a ulkel a Keo me ng mo meterob er a medal a chab. Ng lmangel el mengikiu er ngii el rrau a rengul e le ng diak lodengei el kmo, ng ngara ng mla tomellii e le ng kmal mle blak a rengul el olsiu er a ngeliong.

Ngika el mechas a milsebek er ngii e kmo, "Ngara ke lmangel er ngii. Ke chosir a ngeliong e a dechelebedau e ke lmangel el ua isei? Bekiis el mo omngar e a leme a demam e ng diak a idungel el mo omekmarek a klengoes. Merechad el mekiis el merael e lak mongedidai er a rengum a dolekoi er kau. Mereched el merael!"

A Keo a milekiis e merola el ko er a di deleuul tia el chimal el silbekii ngika el mechas el diak el sebechel el lodesii. Me tia el ulkel a kmal mla mo oburek e di doall ku el me lmuut er a chiklel. Ng milrael el mo er a chereomel el kmal cheroid er tia el blirir me ng omngar. Ng melobech a idengelel e a lomelechesiu er ngii e ng kmall mechitechut e omritel a bedengel e di mla metecholb er a klsib e di kea lsebechel el duobech a idengelel. Ng mlo dengchokl er a eungel a kerrekar el telkib, e mocha a outekangel el mocha a mechull aika el bla ldobech el idungel e mocha a chemol e merolang. Ng ngar er a melengel a rael e mesibas er a risel a kerrekar el mo oubuu el obriid a idengelel. Ng milelkakl er ngii el leko ng mekiis e a lebo e ng di mo medeu a chimal er a klengerenger. Ng uluutekangel el mekiis e mocha a remuu aika el idengelel e luueta el mocha a mechull e merolang.

Picture

Ngika el mechas a di milengiil er ngii el leko di lemereched el mei er a uchei er a lemei a demal E a lechub e ng di dirkak el mei ngii el Keo, e ngika el rubak a mei. Me tia er a lemei e ng di milsa a Moku el ngar er a blai e diak lesa a Keo. Tiaikid e ng okere er ngika el mechas el kmo, "Ng ngar er ker a Keo me ng ko er a diak kisang?"

"Ng diak kudengelii. Ng locha kuk mlo mengesuch er ngii."

Ngika el rubak a ko er a di mle rrau a rengul e lea Keo a dirkak a tame longesuch. E ng di di liluk e mocha a meruul a cheldil. Ng dimlak el meketeket e a lomes er a Keo e ng merema el mengol a idungel e di mochu medeu er a klengerenger. Ngika el rubak a di mlo mechei a cheldil e mocha osiuklii e ngmai aika el idengelel e choteklii a chimal e te merema er a blai.

Tia er a lorael el mei e ngika el mechas a kmo, "Ngilecha a mlo mengesuch, e medekta el mei er a blai me ng mlo melai a ilecha el idungel el leko lak doungeroel er ngii. Ng kmal dimlak a oldurech er ngii."

Ngika el rubak a di liluk e dmu er a Keo me ng mocha a melechong. E ngii a luueta el mocha a remuul a cheldil e smongoes. Ng dula er a bechil, "Mruul a kelir a rengalek me a lemei el melechong e lomesoil."

Ngika el mechas a millild a ongraol e di ochemchuml a rengul er a Keo. Ng kmal mlo meoud el mei me ngika el rubak a mla metik a mekngit el omerellel a mechas.

A Keo a mlo merek el melechong e merema el me tmuu el mo otitecheklii er a bita el kboub. Ngika el rubak a milekiis el mocha a ngmidel a odimel ngii me a Moku el mesterir e dula er ngika el mechas el kmo, "Mngai a ongulir el mesterir me lomesoil."

Ngika el mechas a ulemes aika el odimir el kmal meklou e dula er a bechil el kmo, "A rrach, mokokau er a odimir a rengalek. E ngilecha el Keo a ungil a lak lomesoil e le ng chilsir a ngeliong."

Tiaikid e ngika el rubak a dula er ngii, "A rengalek a diak de ua isei er tir. Kede ngmai a kelir el mesterir me te omengur el mo medinges e kede oldurech er tir kung. E a ltemall a klalo e kede choklterir e osisecheklterir me te mo meduch er a tekoi."

Ngika el mechas a mocha a ngmai a ongulir el mesterir. Ng olab aika el chelsiil el kukau el omsa a Keo me ng menga e ngii a ngmai aika el ungil el omsa a Moku. A Keo a di liluk e di menga aika el chelas el kukau e le ng kmal klengerengerel.

Me te omesoil el mo merek e mocha a mechiuaiu, e a Keo a dikea el sebechel el mo bad el dengarech. Tia el ulkel a mla mechiloil er a burek el me lmuut er tia el uchul a chimal el silbekii ngika el mechas Me ngika a lemechiuaiu e ng di ulitech me ng ko er a di merech er ngii el diak leiit a medal.

A Moku a mechiuaiu e orrenges er ngii el di merech er ngii me ng mekisa el okere er ngii el kmo, "Keo, ng kmal meringel a ulkem? Ng diak me me dokisii a chedam me lesa e lokerur?"

"Ng diak, bechere e a lebo lodengei a chedil e a rengul e ak oltutakl er ngii. Tia a locha di ua isei el mo el mo diak el meringel.

Tiaikid e ng mocha a mechiuaiu a Moku e a Keo a di diak leiit a medal er a ringel. Me ng mechiuaiu e oureng el kmo, "Chulekum me ng dirk kiei a delak. A lekiei e ng locha diak ksa el ua isei el kmal chuarm. A lechul me ak di mesa ku a delebengel. Ng ko er a omdasu el ua isei e kmal mesululang me ng imiit a medal e omerrous er a ta el kmal klebokel el redil el dengchokl er a bita er ngii. E a loker er ngii el kmo kau ke techang, e ng kmo, "Ngak a delam, e a ngklek a Dileolt. Ke mo subedii a demam me ng diak lebo er a chei er a chelsel aika el eru el Sandei e le ng mo er ngii a kmal mesisiich el eolt. Tia el beluu a mo metemall."

Picture

A Keo a di milekar e ko er a rrau a rengul er tia el berrusel. E a lomes er a reua demal e te mla mekiis me ng mocha a imuil a berul e mocha mechei, e tobeda el mo er a uum me ng merar a klengoes. Ng merar a klengoes e a Moku a ngar er a iikr e mesa me ng merael el mo er ngii. Ng di mlo el mo omes er a ulkel a Keo. E a lomes er ngii e ng kmal el klunga el oburek e di doall el mo lmuut er a chiklel.

Tiaikid e ng dula er a Keo el kmo, "Ak medengei el delak a kmal mekngit a omerellel el leko er kau. Ng diak bai me me dechiis el mo osiik er a debo er ngii el terung?"

"Chobo e kede chemiis el mo er ker? Me a ta er ngii a demak a kmal mo suebek a rengul me ng chebuul. E ng di ke medengei el kmo ngarang? Ak ulmerrous er a kesus e a berrusek a kmal ngodech el berrous."

"Eii e Keo! Ka mouchais er a berrusem e derengesii. Ng diak, ng ta el mechas el kmal klebokel el kulemerrous er ngii el dengchokl er a bita er ngak E a kuker er ngii el kmo kau ke techang, e ng kmo, "Ngak a delam e a ngklek a Dileolt. E melekoi el kmo ng mo er ngii a mesisiich el eolt el mei."

"Me me bo douchais er a chedam er tia el berrusem, e dekerir el kmo ng ngar er ngii a lodengelii el redil el Dileolt a ngklel.

"Ng diak el chetik e Moku, e ng di --------. Becherei e aika a locha di berrous el diak------."

"E rrang, aika el berrous a ngar er ngii a belkul e ngar er ngii a re meduch el mengedereder a berrous."

Te chachedecheduch el ua isei e a demerir a omekedong er tir, me te mo kaiderurt e kausekool me a Moku a subechii er a Keo me ng nguu a ulkel el subechii er a tkul a blai me ng mederai.

A Keo a di chilitii el mo reboreb e mengikiu er ngii e kmo, "Akoiii! Ka mesa tia el ulkek el bla mderir."

"Komeng e Keo adang. Ng kmal dimlak lrenguk. Ak di ulusekool. Msall e kuloko er ngii."

A Keo a di liluk e le ng kmal meringel tia el ulkel el mla tuobed a rasech er ngii. E a uriul e ng dula er a Moku el kmo, "Chelechang e a debo er a blai e a demak a mesa me ng mo oker, e a chedil a ngar er a blai me ng kuk mo el ngmasech a rengul. E a kuk lorael a chedam e ng mo el cholebedak."

"Ka bo mikrak e kisang."

A Keo a mlo ikrii a Moku. A lomes er ngii e ng di merael a rasech er ngii e mla mengabek a budel me ng di techel kung.

Te mlo medakt el mo er a blai me a Moku a dula er a Keo, "Mereched el me me debo er a diong me derisuii a ulkem. E tia a le ua isei e ng di ultebechel el mesa a chedam a debong."

Te milrael el mo er a diong e a lebo e a ta el klebokel el redil a dengchokl er a tkul itia el diong. Te mlo medakt me te mlo dechor e mla mo sorir el chemiis.

A Keo a ulemes er ngika el redil e dula er a Moku el kmo, "honest, ngikaikid ngike el redil el kulemerrous er ngii. Tiaikid ngii el medal. Me me dechiis."

"Lak molekoi e ng mo el remenges e a lta e ng chetil a chomouchais er a rechad."

"Moku, me me dorael el mo er a blai."

Te chachedecheduch el ua isei e mla mo sorir el chemiis e ngika el redil a okere er tir el kmo, "Ngara me ko mko er a di mad el dakt e di orreched? Ngar er ngii a chomo orreched el mo er ngii?"

Tirka el ngalek a di liluk e ko er a oubetetelluut el mla mo sorir el chemiis.

A Keo a dula er a Moku, "Molekoi. Mouchais er ngii me demereched el merael."

Picture

"Molekoi er ngii e ng locha mera el delebengel a delam el ileko olecholt er ngii er kau e dimlak el berrous."

"Ak medakt er ngii, me bai molekoi."

Te kautitekangel el ua isei me ngika el mechas a dulang, "Ak medenge el kmo ngara me ko mlei er a diong. E ng di diak morisu er a ulkel a Keo er tiang. Ko merael el mo er sekid el ii el ngar er se e ng ngar er ngii a madedek el omaoch er ngii. Ko mong me kom chuisb a ralm er ngii el oba el melatech er a ulkel a Keo. E a chobo merek me morael el mo er a beluu e ng diak mouchais." Ng di dilu el ua isei e solae e mo dibus.

A Keo me a Moku a milrael el mo bedul tia el ii el lullekoi er ngii ngika el mechas. E a lebo e ng mera el ngar er ngii a madedok el omiis er a eungel tia el risois. Te mocha a nguu a ulekngall el oba el melecheseb el melatech er tia el ulkel a Keo. Me tia er a lolubs er ngii e lolatech er ngii el mo merek, e lomes er tia el telemall e ng di omerolel el mo diak. Ng di mle delecherul a moku e a lomes er a ulkel a Keo e ng mla mo diak a telemall er ngii el diak a ultil.

Te merola el mo er a blirir, e a lebo e a demerir a mengedmokl er ngii el leko ng mo er a chei. A Keo a ulemes er a demal e mla mo soal el ouchais er ngii er ngika el redil el lilsa me tia el berrusel. Ng rirurt el mo er a demal me ng dechor e ko er a omai er a rengul er a melekoi er ngii. E ng di mle medengei el lak lolekoi er a demal e ng diak lokor el mo metemall a lebo er a chei.

A Keo a uleker er a demal el kmo, "Chedam, ka mouchais, ng ngar er ngii a rekil el modengelii el Dileolt a ngklel? Ak ulemerrous er a ta el redil el dengchokl er a bita er ngak er a kesus e ak oker er ngii el kmo ke techang e ng kmo, "Ngak a delam e a ngklek a Dileolt, e ko er a melekoi er a eolt el leko ng mo er ngii."

"Rungalek, a Dileolt a ngklel a delam. E ng di dirkak a ta el kungedecheduch er kau me a dirkak kuuchais er kau el kmo ng techa a delam. E ng di delam a locha kmal mekngit a rengul er kau me a ldu me ke omerrous er ngii."

"Chedam, ng dirrek el dilu el kmo, a leko ng diak bo er a chei er a chelsel aika el eru el Sandei e le ng mo er ngii a kmal mesisiich el eolt. Ng locha diak lungil a chobo er a chei."

"Ng diak e rungalek. Ng kmal diak a odimed me ak di mo el telkib e lmuut el mei me ke di kiei e choielak."

Ng merola a demal e ngii a dengchokl el ko er a omdasu aika el tekingel a demal. Ng dimle telkib e ngii a mocha a meses a eolt.

A Keo a di milsa a eanged el mocha ua isei e ko er a bekekla er a demal. Ng rirurt el mo er a chelechol el omes el kmo ng sebechel el mesa ng diak. E a lebo e ng diak a di ta el ngara el sebechel el mesa er a meklungel a iuul. Aika el iuul a di ua kldidiul aike el meklou el teromel, e di omerolel el merema soiseb er a beluu. E a eolt se el kmal merengela me a kerrekar a di mle er a eou me a blai a di mla mengai a odengebel me a mla meteruud el obriid me a diak el ua diu er a rechad me a langel er a rengalek.

Picture

A Keo a chiliis el mo er a tia el chimo el uchul a kerrekar e di kea lodengelii e kmo ng mekerang. E a lomes er a daob e ng di omerolel el merema soiseb.

A Keo a leko ng chiisu el moo er a blil e ngika el klebokel el redil a duum e kmo, "Mereched el chemiis el mo er se el ii el ngar er ngii a madedok. Ke di mo el sochesebii a ralm er ise el madedok el subsii a ii el meliuedl me a leko a daob e ng diak el leko el siseb er a chelsel a ii.

A Keo a rirurt el mo er a blirir el mo osiik er a Moku me a delal. A lebo e ng dibus ngika el mechas e a Moku a mla chemiis el soiseb er a chemrungel e a blirir a mla mengai a odengebel.

Tiaikid e ng chiisa a Keo me a Moku el mo er tia el ii me te sochesebii itia el ralm er a madedok el nguu el subsii a medal itia el ii el meliuekl. E tia er er a lebo lemerek e a lorrenges er a rekel a daob e ng kmal kmedang. A Keo me a Moku a chiliis el soiseb er a chelsel a ii e a lomes e ng merema ngii el mekedelal a iuul. Te milutek a mederir e omritel e le te ulemdasu el kmo, "Chelecha e tia el daob a leme el omoch e ng ngoikemam el otobedemam er tia el ii me aki remos." E a lechub e tia el daob a di mle er a medal tia el ii e obii e merael el mo meliuekl e dimlak lebe ltuu, me ng kmal mlo ungil a rengrir.

A Keo me a Moku a di mla er a chelsel tia el ii el ngmai a eua el klebesei. Te mlo songerenger e diak a kelir me te mocha a melim a ralm er tia el madedok el ko er a di menglou a rengrir. E a lechub e tia er a lolim er tia el ralm e te mocha a medinges el di ua lebla lomengur. Te kmal mlo mechas a rengrir el le tia el ralm a ko er a di sebechel el remuul a rokui el tekoi.

Ongeua er a sils el ngar er a ii e tia el klebesei e te diak lebo leiit a mederir. A keo a di melatk er a demal me a Moku a kuk di melatk er a delal. Me te ua isei el ko er a kmal mekngit a rengrir e mocha e mechiuaiu. E a lebocha el tutau me lebekiis e a lomes el mo er a iikr e ng ko er a kmal medidirt. Te kmal di milkerokl el mekiis el mo tuobed. E a lebo ltobed e lomes er ngika el mechas el Dileolt e ng mererorael el omeseues er tia el beluu el di medideriik. A Keo me a Moku a chiliis el mo soiseb er a chelsel itia el ii. Te kmal mlo mekakt er a lesa tia el beluu el di cheleleu me a kiak a ta el chad e di tir me ngika el mechas el Dileolt. Te dengchokl el ko er a kmal medakt e le te omdasu el kmo, "Chelecha el diak a rechad e ngika el mechas a diak lokor el mekotkemam. Ngika a di bita el menga er a rechad el mechas. Chobo e ng menga er a rechad e diak longa er a rebek el chad e kmal omtutk er kemam el menga er kemam? Te ko er a omdasu el ua isei e a mechas el Dileolt a duum. A Keo me a Moku a ko er a kilbetiekl me te kmal kilurs a bedengir.

A Dileolt a dula er tir, "Morael el me tuobed e ng mla mo meiusech. E a demmiu a mla tuobed er a ta er a iungs el le chiliis el mo er ngii e ngar er a omerolel el me osiik er kemiu."

A Keo a okere er ngii el mechas el kmo, "E a rechad er tia el beluu te mlo er ker?"

"A rechad er tia el beluu a di milngai er a daob el rokui. E a demam a lemei e ng diak mkiei er tiang e le ng mla metemall a beluu me a diak a dellomel el medechel me ko mad er a kall. E ak morolung e a kurael e ng di kea kluut el mei."

Tiaikid e a Keo a ko er a mkngte a rengul er ngika el mechas el Dileolt el merolang me ng dulang, "Chedil, ng diak el sebechem el dekiei kau me ngak me a Moku me a demak? Chobo e ke di merael e choitemam? Ke ko er a dilu el kmo ke delak e ngara me ke merael? Msall e dechilii a demak me a lemei e lesekau e morolung. Ak medengei el kmal soal el omes er kau."

Picture

Rungalek, ngak a mla md diak lekirek el ngar er tia el beluulechad. Ak ngar er se el ta er a beluulechad el ta er a klebesei e ng diak mokor el mei me kede mo kasoes. Ak di ulemes er kau el kmal mlo chuarm me ak ulelturk er a merrederam er a bab e mle olengeseu er kau. Me chelechang e ng mla mo kirek el merael." Me ng di dilu el ua isei e millemesumech er a Keo me a Moku e merolang. Me tia er a lorael e a lomes er ngii e ng di omerolel a ochil el mocha a mekekiai er a chutem e ko er a di mengchat tia el lorael er ngii.

A Keo a di ulemes er a delal er a Dileolt el mo el mo diak lesang. Ng merola el mo er a chelechol me ng dengchokl e ko er a kmal mekngit a rengul me ng longelang.

E a Moku a di ulemes er ngika el mechas el mocha a mekekiai a ochil er a chutem me ng medekta e mengesengasech a luchel. E a lomes e aika el chat a mocha chelludel e milrael el bedul ngii. Ng mileltii el leko ng melekoi er a Keo e a lomes e ng dibus. Ng mlo chemol a diak a llel e oldiu loleker er a Keo e remurt el mo er a chelechol. E a lebo er a chelechol e ng dengchokl a Keo el lmangel.

A Moku a di ulemes er a Keo el lmangel e mekngite a rengul me ng dirrek el longela e dula er a Keo el kmo, "Lak mlangel e a chedam a di bita el merekung el me melai er kid." Ng melekoi er a Keo el ua isei ngii el Moku e a lomes el bedul a daob e ng mesa a mlai el kmal mengemengemed el merael el bedul tia le ngar er ngii.

Ng di mlo dechor e oldiu el kmo, "Keo, ngikekid a locha a chedam el merema melai er kid." A Keo a di mlo dechor e merdekekl er a ungial a rengul e oleker er a demal.

Ngika el rubak a di mla er a cheroid e mesa a beluu el di cheleleu e diak a ta el kerrekar me ng kmal el sobeka a rengul er a Keo. Me ng ulemekall a ears e ko er a diak a kmal eolt me ng meuda er a rengul me ng ngoura a ears el me er a eou e ngii a mocha a orreched el meius. Tia er a lekeda er a beluu eng milsa a ko er a teletelir a rengalek el sechal el ngar er a chelechol. E a lsa el kmal mocha a ungil el omes, e ng dongcheterir el Keo me a Moku. Ngika el rubak a kmal mlo ungil a rengul me tia er a lekerd er a mlai e ng di mlo el mechulterir el terung el lmangel er a ungial a rengul. E ng di lomes er a Moku e ng ko er a mocha a delelualu a iuechel a mekal. Ngika el rubak a ko er a lotkia a bechil el diak lobengterir me ng ngokere er tir, "Ng ngar er ker a delemiu?"

A Keo a dilu el kmo, "Ng mlo diak ki mkaodengei er a lebo er ngii a eolt."

Tiaikid e ngika el rubak a luuta el mocha a mechulii a Moku e kmo, "Rungalek, lak el mekngit a rengum e kau me a Keo a kmal di osisiu er a renguk el terung. Mereko me me dorael e kede mo el mo kebesengei."

A Keo me a Moku a mocha a ngmasech er a mlai e te merola tir me a demerir. Tia er a lorael e a Keo me a Moku a kmal kimlak el chachedecheduch e di ulemes er a beluu er a Ngerdimes el mo el mocha diak lesang.

E tia er a lebocha er tia el kuk chimo er a beluu e lomes e ng kmal betok a lius me a bek el bedengel a dellomel. E a rechad er ngii a diak el sa el betok e kmal ta a rengrir.

A Keo me a Moku me a demerir a kiliei er tia el beluu el kmal ungil a rengrir.

Picture

TEACHER'S MANUAL

Tia el unit a milruul el rengalek a di tir el oureor e a sensei a di merael er a delongelir el olengeseu er tir. Molengit er a rengalek me lak loluches er a chelsel a book e di lousbech a babilngir.

General Objectives:

1. Kede meruul er a rengalek el mo er ngii a klemeriar el reng er tir er a rolel a omenguiu me a omeluches.

2. Kede omekdubech a kldachelbai er a rengalek el se el longuiu e te medengei a belkul aike el lechuiu el tekoi.

3. Kede omekdubech a kldachelbai er a rengalek el mo sebechir el menguiu e mo medengei aike el dirrek el diak el lellechukl er a babier.

Teletelel a usebechel tia el babier a ua aikakid el belechobech er a eou.

1. A sensei a introduce a words.

2. A sensei a introduce er a context er a cheldecheduch el ko er a omeksemeriar er a rengalek el mo sorir el menguiu.

3. A ngalek a di ngii el menguiu er a cheldecheduch.

4. A ngalek a di ngii el meruul aike el exercises el ngar er a babier.

5. A sensei me a rengalek a dmak el evaluate er a cheldecheduch. A sensei a oker a ker e te mesaod ngii me a rengalek.

Pre-reading Activity

Vocabulary Introduction

madedok ----tia a ta er a ngklel aike el uchul a ralm. Aike el omaoch el kmal mesisiich a domekedong el kmo omoachel. Ng techa a medengelii a ngklel aike el uchul a ralm el me tuobed er a uchul a risois?

teromel -----tia a ta er a teletelel a blai. Ng techa a mla mes aike el meklou el blai el di beached e ko er a di chaibibeob el me er a eou?

menglou -----a lsekum a blai a kekerei e kede meruul er ngii el mo klou, e kede mekera er ngii?

Motivation and Introduction of Context

1. A lsekum a Ngerdimes a iungs e kiei er ngii a ta el rubak me a ngelekel, a chomomdasu e te blechoel el mo er ker me a lechub e te mekera a losiik a odimir?

2. Ngika el ngelekel ngika el rubak a Keo a ngklel. Ng di mle kekerei e a delal a mad e a demal a mlo bechil a ta er a redil el mla er ngii a ngelekel. Ngika el mechas a dimlak el ungil a omerellel el mo er a Keo. Chomomdasu ng ua a ngara a rengul a Keo? Ng locha kmal dmeu a rengul.

3. Tia el cheldecheduch a cheldechedechal a Keo me a demal el mlo er ngii a eolt me a daob a siliseb er a beluu, e di mle Keo me a demal me a Moku a silobel. Me ka sall e donguiu er tia el cheldecheduch e desa el kmo te milekera e suobel?

Word-study Skills

I. Omesedel: Ka monguiu aika el tekoi (words) me a lechub e ng phrase el beldukl er a eou. Aike el ngar er a katur e ngar er ngii a ochur er ngii a omosiik a belkul. Aike el ngar er a kadikm, a ngar er ngii a llechukl el "a, b, c" el mo er a "h". Aile el ngar ngii a A B C a belkul a word. Momes aike el tekoi (word) e mosiik a belkul. A lsekum se el kot el word a belkul a ngar er a C, e ke luchesii a ua tiakid l = C er a babilngem.

Matching

1. teromel
2. Madedok
3. mekekia
4. ears
5. doall
6. bekongesenges
7. Ngerdimes
8. chemol a diak a llel

(a) se el de dekengei a tokoi
(b) chad el kmal mlo medakt me ng kolekel el chemiis
(c) ta er a teletelel a blai
(d) se el mechelebed a bedenged e bo el mellemau a bedengel
(e) ngklel a chimo er a beluu
(f) ralm el moiis el me tuobed er a risois
(g) aike el lousbech el omekall a mlai
(h) chad me a lechub e ng klalo

II. Omesodel: Mousebech aike el tekoi (words) el beldukl er a eou el mo merekui er a uldasu (sentence). Se el bo merek el ousbech er a tekoi (word) er a uldasu (sentence) e ke loia X er a bebul.

omekeroul
mudech
mchachelim
mengkekiai

chei
telkib
momengur

oldirekorek
omudech
kukedongii

1. Ngika el rubak a soal el ___________ er a rengalek.

2. A Dileolt a lorael e ng ___________ a ochil er a chutem.

3. Bo __________ a chomsengerenger.

4. Bo me ____________ e ng medakt.

5. Molengull el ____________ e morolung.

6. Alii ke mo el mo _____________ a chomngar er a mlai.

7. Ng di ngilasech er a mlai el telkib e mo ____________er a mudech.

8. Ke meduch el ngar er a ____________?

9. Msal e bo ____________ a Keo.

10. Bo molechong e ke di ____________ a bilem.

III. Omesodel: Mousbech aika el tekoi (words) el meruul a cherrungel el uldasu (sentence).

melecholb
lomelechesiu
melengel

oburek
omuchel
mesibas

doall
outekangel
oubuu

1. ______________________________________________

2. ______________________________________________

3. ______________________________________________

4. ______________________________________________

5. ______________________________________________

6. ______________________________________________

7. ______________________________________________

8. ______________________________________________

9. ______________________________________________

10. _____________________________________________

Omesodel: Momguiu er a uldasu (sentence) e mosiik er a word er a aike el ngar er a eungel el ugnil belkul e mlia number er sei el sentence.

1. Ng kdekdellel a bedenged.

2. Se el dengar er a delongelir a reteru el chad.

3. Se el dongichiud er kid er a ringel.

4. Se el deko er a di diak dodengei a ngarang.

5. Se el lebo a ochid er a chad el merengul e kede mekerang.

6. Se el dolsiu a ngeliong el mo marek e kede mekerang .

7. Se el domngar el mo betok e kede mekera a idungel?

8. Se el lak lledokl a ochim e ng klsakl?

9. Sei el bla msebekii a chad e ke milekerang?

10. Se el mtemetii a ochim e ke mekerang?

___ lodesii
___ mengedidai
___ rrau
___ belngel

___ silebekii
___ omekmarek
___ mengikiu

___ deleuul
___ milsebek
___ ulkel

IV. Omesodel: Morrenges e mlechesii se el tekoi (word) el lebo lelekoi er ngii a sensei.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

V. Omesodel: Ka mluches aike el lemengai er ngii el tekoi (word) aika el tokoi (words) el beldukl er a eou.
Olechotel: oungalek = ngalek

1. omudech ___________________
2. oburek ___________________
3. omengur ___________________
4. outekangel ___________________
5. mengesuch ___________________
6. omdasu ___________________
7. omes ___________________
8. merael ___________________
9. meliuekl ___________________
10. kmeed ___________________

VI. Omesodel: Ka mluches a past tense er a aika el words el beldukl er a eou.
1. omudech ___________________
2. oburek ___________________
3. omengur ___________________
4. outekangel ___________________
5. mengesuch ___________________
6. omdasu ___________________
7. omes  ___________________
8. merael ___________________
9. meliuekl ___________________
10. kmeed ___________________

VII. Omesodel: Ka monguiu aika el charrungel el uldasu (sentence) el ngar er a eou. A lsekum ke omdasu el kmo ng merang, e ke luchesii a tekoi (word) el merang. E ng di lsekum ng diak el merang e ke luchesii a diak er a di babilngem.

Ng Merang me a Lechub e ng Diak

1. A Keo a mlo klou e ng mad a delal.
       merang diak

2. A bechil a demal a Keo a dimlak a ngelekel.
       merang diak

3. A bechil a demal a Keo a chillebedii a Keo.
       merang diak

4. A Moku a milenga a chelas el kukau e a Keo a milenga a ungil.
       merang diak

5. A Keo a mle ungil el mechiuaiu e le ng mle telemall a ulkel.
       merang diak

6. A Keo a dimlak a ta el lomerrous er a delal.
       merang diak

7. A Keo me a Moku a ullab a kar el omkar er a ulkel a Keo.
       merang diak

8. A ulkel a Keo a mlo mechubs e diak a ultil.
       merang diak

9. A demal a Keo a di mla er a beluu e ng mo er ngii a eolt.
       merang diak

10. A Dileolt a menga er a rechad.
       merang diak

11. A Keo er a lesa a eanged el mocha a mekngit e ng mlo medengei el kmo ng mo er ngii a mesisiich el eolt.
       merang diak

12. Ngika el rubak a mle medengei el kmo a lebo er a chei e ng mo er ngii a mesisiich el eolt.
       merang diak

13. Ngika el rubak er a lesa tia el beluu el di cheleleu e a rengul a Keo a mlad.
       merang diak

14. A Moku er a lesa ngika el rubak e ng mlo melatk er a sechelil.
       merang diak

15. A Moku a kmal kimlak lomekerreu er a Keo.
       merang diak

16. A demal a Keo a mle medengei a chelebedel a bechil el mo er a Keo.
       merang diak

17. A Keo a mle metitur er a rolel a momeliong me ng chilsir a ngeliokl.
       merang diak

18. N el mechas a dimlak el lochellii a Keo me ng dimlak el belik a rengul er ngii.
       merang diak

19. Ngika el mechas a dimlak lomekerreu er a Keo a lsengerenger.
       merang diak

20. A Keo a dimlak lomekerreu er a delal a Moku.
       merang diak

VIII. Omesodel: Bo mungil el menguiu aika el uldasu (sentence) e momes aike el momdasu er ngii e ng ungil el mo merekui er a cherrungel el uldasu (sentence) el ngar er a bab. Mlechesii er a di babilngem.

Multiple Choice

1. A lebo er a diong a Keo me a Moku e ng dengchokl a ta el
a. mechitechut el rubak
b. klebokel el redil
c. kekerei el ngalek

2. A Moku a ulemes er a ulkel a Keo el di merael a
a. rasech er ngii
b. klsib er ngii
c. charm er ngii

3. Tia el ralm er a madedok a milkerur a
a. ochil a Keo
b. chimal a Keo
c. ulkel a Keo

4. A Dileolt a ngklel a
a. sechelil a rubak
b. delal a Keo
c. delal a Moku

5. A Keo er a lebo losiik er a Moku me a delal er a blirir e ng
a. dibus a Moku me a delal
b. mla er ngii a Moku me a delal
c. ng mla er ngii a di ta el Moku

6. A Dileolt a dilu er a Keo me ng chemiis el mo er a
a. blai
b. ii
c. rael

7. Tia el beluu er a Ngerdimes a mlo er ngii a
a. mesisiich el eolt
b. mesisiich el mekemad
c. klou el bosech

8. A rechad er a beluu er a Ngerdimes a milengai er a
a. mekngit el chad
b. mekemad
c. meklou el daob

9. A Keo er a lorael a Dileolt e ng kmal mlo
a. mekngit a rengul
b. ungil a rengul
c. ngilasech a rengul

10. A Dileolt a ulelturk er a
a. bechil el me olengeseu er a mechas
b. demal e mle olengeseu er a Moku
c. merrederir e me olengeseu er a Keo

IX. Omesedel: Ka monguiu aika el ker e monger. A lsekum e ng merang e ke kuchesii a choi. A lesekum ng diak e ke luchesii a diak er a babilngem.

Choi me a lechub e ng diak el ker

1. A Keo ng mle beot a rengul el buik?
       choi diak

2. A delal a Moku ng milngeterochel er a Keo?
       choi diak

3. A demal a Keo ng kimlak el betik a rengul er ngii?
       choi diak

4. A delal a Moku ng dimlak el chubchubchad?
       choi diak

5. A Keo ng dimlak lebo lebetik a rengul er a delal?
       choi diak

6. A Dileolt ng mle betik a rengul er a Keo?
       choi diak

7. A Dileolt ng mle deleb er a lolengeseu er a Keo.
       choi diak

8. A Moku me a Keo ng mle mekngit a rengrir er a beluu er a Ngerdimes er a lorola tir me a demerir el mo er se el ta er a iungs?
       choi diak

9. A Keo ng dimlak el betik a rengul er a Moku?
       choi diak

10. A Moku ng mlo delelualu a iuechel a medal e le ng mlo melatk er a Keo?
       choi diak

X. Omesodel: Ka momes aika el ker el beldukl er a eou. A lsekum ke kmo choi e msodii el kmo ngara me ke kmo choi. Me a lsekum ke kmo diak e ke dirrek el smodii el kmo ngara a uchul. Ko mo mesaod kemiu me a sensei er a klas.

Ker el mo kirel a omesaod

1. Chomomdasu e a demal a Keo ng ngileltii a ungil a omerellel el mechas el mo bechil?

2. Chomomdasu e a Keo ng ungil a omerellel el buik?

3. Ng locha mle ua a ngara a rengul a Keo el kirel ngika el mechas?

4. Chomomdasu e ng dileu a rengul a Keo el obengkel ngika el mechas el kiei?

5. A Dileolt er leme lolengeseu er a Keo e ng mle mera el chad?

6. Ngika el rubak a di mle ta a omerellel el mo er a Keo me a Moku. Chomomdasu e ng ungil a omerellel el chad?

7. Chomomdasu e ng ko el mle ua a ngara a uldesuel a Keo me a Moku er a lorael e lechitii a belurir el a Ngerdimes?

8. Chomko ng kemiu a milrael er a belumiu e ko mekerang?

9. Ng locha mlo ua a ngara a rengul a Moku er a lebo el tobed er a ii me lak a ta el chad e ldibus a delal?

10. Se el chomonguiu er tia el cheldecheduch, ng locha a mera el cheldecheduch a chomomdasu?

XI. Omesodel: Omerekui el cheldecheduch

A. Ka monguiu er tia el paragraph e momech er ngii el mo chimo el cheldecheduch. Mousebech er a di babilngem.

Ngika el mechas a uleldurech er a Keo el mo omngar. E mle soal a lemei er a uchei er a lemei a demal. E a lechub e ng di dirkak lemei e a demal a mermang. Me tia er a lemei ________________________

B. Chokmo ng dimlak a Dileolt el ullengeseu er a Keo me Moku e te locha a milekerang? Ka moluches er a cheldechedecham el omech er tia el paragraph. Ke ousbech er a dia babilngem.

A Keo er a leues aika el meklou el iuul el meremang me a kerrekar a di mla mei er a eou e ng kmal mlo medakt. Ng chiliis el mo osiik er a Moku. Ng dilu el kmo, "Moku ________________________