Kakerous
el Cheldecheduch
authors:
Ymesei Ezekiel
Lydia Hubert
P. Kempis Mad
Rebes Ngiratecheboet
Lawrence Otaor
Blau Skebong
Table
of Contents
KAKEROUS EL CHELDECHEDUCH
edited
& activities by
Margaret Emesiochel
Lorenza Chin
Yorang Miner
Cheldechedechal a Dort me a Blacheos
written by Blau Skebong
illustrated by Calvin Fujioka
A Bedrong me a Dellemelel
story by Lydia Hubert
illustrated by Eric Woo
Cheldechedechal a Teb me a Luk
retold by Lawrence Otaor
illustrated by Carrie Shiramizu
A Kiuid me a Maidui me a Delrir er a Obechad
story by Ymesei Ezekiel
illustrated by Eric Woo
Telungalek er a Eolt me a Ngas
written by Ymesei Ezekiel
illustrated by Dexter Doi
Cheldechedechal a Ngeleked Budel me a Ngeleked Chelsel.
story by Rebes Ngiratecheboet
illustrated by Vernie Miner
Dildaob
story by P. Kempis Mad
illustrated by Deby Nakamura
Cheldechedechal
a Dort me a Blacheos
Se er a kmal irechar e ng mla er ngii a ta
el mechas me a bechil el rubak el kiliei er a Ngerkeklau. Ngika
el mechas ngklel a mle Dirrakisaks. E ngika el rubak a ngklel
a mle Ngirarirs. Tirka a kmal di mle teru el obekel el kie er
tia el beluu e dimlak a ngodech el chad.
A ta er a klebesei e ngika el mechas a mlo
er a mesei e ngmai a klebngel el me el kmal mle ungil e meklou
el kukau. E a leme e ng kmal diak a ta el odoim er a blai me ng
dula er a bechil el kmo, "E rrang! Kau ng diak bo msiekii
a ta el budech er a uet me el odimed er a sueleb e ngak kuliokl
a onguled er aika el klebngek." Ng di millekoi el ua sei
e mocha oldebodeb er a ngeliokl.
Me ngika el bechil el rubak a mocha ngmai a
derul me a lidel e merola el mocha er a uet er a Ngetmel me ng
ngar er a chei. Me a kokil el mocha cheldecheos e ngii a mla ngomedii
a budech. Me ng omdesua el kmo aika a mereko el mla mo sebechel
el odimam e a mechas a locha mla merakl. Me ng mocha chotakl aika
el cheldil e merola el mocha er a blai.
Me a lebo e a bechil el mechas a dula er ngii
el kmo, "Bechei a cheldim er a odekel me kiko kruul e kdul
a odimed e kau bai bo er a diong me mrisu a bedengem me a chome
e bai dousueleb e kede kmal songerngerang." Me ngika el rubak
a meche aika el cheldil er a odekel e ngii a merael el mo er a
diong. Ng mo me ng remisu a bedengel e merola el me er a blai
e a leme e a mechas a mla dmul a odoim e mached a ongraol.
Me ng di tiluu a rubak e a mechas a melekinga
er ngii el kmo, "Mongellau e bai domengur e kede kmal songerengerang.
" Me ng di mle telkib el reboreb a rubak e mekisa el mo er
a bita er a mechas er a bluueldang e te mocha ousueleb. Tirka
a omengur el mo el mo merek e me er a medal a tuangel me te mela
a cheluut e mengaus er tir e chachedecheduch.
Tirka a chachedecheduch el oika el mlo meketeket
e ngika el mechas a dula er a rubak el kmo; "Kahall e rrang
e kuuchais er kau er tia el ta el ko er a mengasireng el tekoi."
Me a rubak a okere er ngii el kmo, "Ngara el ongasireng el
tekoi tia el molekoi er ngii e rrang?"
Me a chelecha e ngika el mechas a kokil el
mengebis el mocha chemau a rubak el dula el kmo, "A rengum
e rrang! ng di ta el ko er a ongasireng ngak a mla mo dioll."
Tia el dela el ua isei e ng kmal ngii me a el tilak er a kemril
ngika el rubak. Ngika el rubak a di milekerokl el kmo, "E
rrang! kede mle mekekere e kaubuch e dimlak bo mdioll e chelecha
e kebechetemlemla el mechas e dillang. Kau a mede el klteketel
a klebesei e ng melaok a rengum e diak kudenge el kau." Me
ng di dilu el ua ise e mekiis el mengedmokl a kloklel. Ng di kildmokl
el mo merek e ngmai el tuobed er rikl e dmu er a mechas el kmo,
"Ak merolung e mereko el bechim me bo mnguu ngike el melaok
a rengum er ngii el chad el mei me lebechim me a omechell e losiou
er ngilechang el mdioll er ngii e ngak a diak sibim me a diak
metaiou er kau me molai er a ngelekem er a chereomel el mei e
ngak bo kusiou er ngii."
Me ng di dilu el ua isei e ngmai a kloleklel
e merael el mo er a kerodel el doiderekl er a mlil e melikes el
remiid. Ngika el rubak er a lolikes e ng millikes el mo er a eou
el daob. Me a kot el ocheall el leblo er ngii a Ngemelis. E a
lebo e ng diak lebetik er a mo ungil el bo el kie er ngii. Me
ng lmuut el mo melikes el ko er a osiik er a mo ungil lekiei er
ngii. Ngika a di ulemoid a chelebacheb el mo el mo lmuut er a
Beliliou el di diak el betik er a mo ungil el kie er ngii. E a
lebocha er a Ngeaur e ng ko er a sokol me ng mocha er eou el kiei
er a Ngeaur Me ng di kilie ku er a Ngeaur el mo el mo el medei
e medakl er a Ngeaur
Mise a mlo uchul e a rirs el kerrekar a mlo
kerrekerul a chelebacheb el mo lmuut er a Beliliou me a Ngeaur
me ng di betok er ngii.
Chelecha e ngika el mechas a di ngii el ta
el kie er a Ngerkeklau e di ua ngara delel el di merael el mo
klou Me tia el lsal medechang e ng mocha er a uchul a rois er
a Ngerkeklau me ng meruul er a ta el kekere el delidui el mo omderengel
a bo lomechell. Me a lemereko tia el delidui e ngii a sochera
er a cheroll. Me a lemechell e te kebtot a rengelekel el teru
el sechal.
Ngika el mle kot el mechell a mle chededelekelek
me ngika el mechas a mngeklii el Dort. E ngika el luleiak uriul
el mechell a mle chetitau me ng dibechii a ngklel el Blacheos.
Tirka el teru el odam a kmal di ulemeka a klebesei me te di mle
mereched el mo olngeseu er a delrir.
Ngika el Dort a kmal mle meduch el ngar er
a chei me se el ta el lebo e ng di blechoel el okngemedii a ngikel.
Me ng mera el bek el sils el lengar er a chei el omdoim er tir.
E ngika el Blacheos a kuk kmal chetil a omenged
e le ng chetil mo chedelekelek. E di soal el kiei er a blai el
di mengelchilt a bedengel er a cheluch. Me ngika el obekul a di
blechoel el di outnged er ngii e ko er a di mengelebed er ngii.
A Dort a di mle ua isei er ngika el ochellel
me a ta er a klebesei e ngika el mechas a ko er a kmal chubra
a ngelekel er a Blacheos. Me ng mocha melebedebek a odikel ngika
el ngelekel er a Dort.
Me a ltel el mocha er a chei a Dort, e ngika
el mechas a melekinga er a ngelekel er a Blacheos el kmo, "Chelechang
e a lluut el me el ngar er a chei a obekum a loudebsochel e ke
dmu er ngii el kmo: mereko e bai mcherdau el mo er a demam me
mobengkel el kiei er a Ocheall. E a loker el kmo ng techa a demak
e ke kmo a demam a Ngirarirs."
Me tia el lemerema ngika el Dort el ngar er
a chei el lluut el mocha ko er a oumekngit el bedul a Blacheos
e a Blacheos me a delal a mocha dmak e oldik er ngii. Tirka a
oldik er ngii el kmo, "Mereko e mcherdau el mo er a demam
er a Ngirarirs er a chelebacheb me mobengkel el kiei e tia el
mngar er ngii el omeruul a kmal dikea el mekard."
Me a Dort a dimlekea lomengur e mocha kudmokl
a kloklel e merolang. Me a lorael e ng mlo ngmasech er a Ngetmel
e merael er a beluu el me er a Irrai E mocha ngmai a mechut el
bambuu el me me ng smakd e ngmasech er ngii e melikes el mocha
er a Ocheall.
Me a kot el blo er ngii a chelebacheb er a
Ngeremdiu. E a lebo e ng diak el betik er a demal. Me ng mo mechelii
e olterturek a bek el chelebacheb el di diak el betik er a demal.
Me a lengar er a Ngchus e ngii a kmal mera el dikea el sebechel
el melikes le ng kmal mera el medei er a sengerenger.
Me ng mocha oterekii tia el berrul er a uchul
a chelebacheb e mo kmerd me ng mechiuaiu. Ngika di mle mereko
el mechiuaiu e mo el mo el sochera el medei. Me seikid a kuk mlo
uchul e ng mo er ngii a dort el kerrekerul a chelebacheb.
E a Blacheos me a delal er a Dirrakisaks a
kiei er a Ngerkeklau el mo el mo e sochera ngika el Dirrakisaks.
Me a lsal socherang e a Blacheos a mocha nguu a delal e merael
el me er a Ngetmel el me osiik a kar. Me a terekir er a kerodel
er a Ngetmel e ngika el mechas a medei. Me ng doklii a delal er
a Ngetmel e ngii a merael el me er a Ochallechutem el osiik a
delengchokl.
Ngika di ulemoid a beluu e osiik er a bo el
kiei er ngii el di lemeduch er ngii el ureor. Me ng di chetirir
a rebek el chad. diak a bo el tab er ngii le ng mesaik e diak
a ngara el Ngika el Blacheos a di ulsiik er a mo delengcheklel
er a Ngerchelong el mo lmuut er a Irrai el di diak lebetik er
a bo el kie er ngii. Me ng kuk mo er a Keiukl e osiik er a mo
delengcheklel el mo bedul a Desbedall. Me a lengar er a Raelelkedam
e ng kmal mera el mede er a kall me ng mocha er eou el mechiuaiu.
Ngika di milreko el mechiuaiu el mo el mo el sochera el medei.
Me sei a kuk mlo uchul e ng betok a blacheos el kerrekar er a
Ochallechutem.
Me a chelecha e se el domes aika el kerrekar
e a rirs el kerrekar me a dort a oumesingd el kerrekerul a chelebacheb
me a Beliliou me a Ngeaur e lengii el leblo el mad er ngii a Ngirarirs
me a Dort.
E a Blacheos me a kisaks a ngar er ngii er
a klechutem e le te kuk mlad er ngii a Dirrakisaks me a ngelekel
er a Blacheos. Sei a uchul e ng diak a blacheos el kerrekar er
a chelebacheb me a dort a diak er a Ochallechutem.
MORUUL
I. Mcherungel aika el ngar er eou el tekoi
el oltirakl er tia el cheldecheduch el bla mchieuii.
1. A mechas a milliokl a klebngel e ulderechii
a rubak me lebo er a
2. A mechas a uluuchais er a bechil er tia
el kldiull er ngii me a rubak a ko er a kmal mlo
3. Ngika el rubak a di mlo locha a ochil e
merael e le ng dimlak el sal el
4. Ngika el rubak a millikes el oltebetab a
chelebacheb el osiik er a
5. A Dort me a Blacheos el ngelekel ngika el
mechas a kmal di ulemeka a klebese me te meklunga el mocha sebechir
el
6. A dechal a Dort er a rolel a omenged a rirellii
me ng di mle blechoel
7. A Blacheos a kuk kmal mle ngodech er a obekul
e le ng
8. A Blacheos me a delal a mlo ta a tekingir
e
9. A Dort a lebocha er a Ngchus el ta er a
chelebacheb e ng mlo kmerd me ng mechiuaiu el ulekoad er a kall
mise a mlo
10. A Blacheos me a kisaks el kerrekar a di
kerrekerul a klechutem le
II. Mlia a chaibibiob er a llechukl er se el
kot el melemalt el nger.
1. A Ngirarirs me a bechil te kilie er ker?
a. Chelebacheb
b. Ngkeklau
c. Keukl
d. Ngerkeklau
e. Ngeaur
2. Ngara el kerrekar a mle kerrekerul a ochalchutem?a.
rirs
b. blacheos
c. kisaks me a dort
d. rirs me a blacheos
e. blacheos me a kisaks
3. Ngara a belkul a tekoi el kerodel?
a. merodel
b. rael
c. olkerodel
d. mengider
e. siseball
4. Ngara a ta er a belkul a tekoi el outnged?
a. ousiangel
b. meloik
c. oungeroel
d. omcheracheb
e. mengerirs
5. Te mla er ngii a reteru el mecheuodel lobekel
el kie er tia el beluu. E a ta er a klebese e ngika el rubak a
kmal mlo chetil e le bechil a mlo dioll me ng kildmokl a kloklel
e remiid. Chomko ke ngika el mechas ngara a mlo tekingem el mo
er ngika el rubak?
a. becherei e morael e ke kuk kmal mla tibir er a rengum
b. morael e lak mobes er ngak
c. me me desaod a tekinged a lak mko er a rengalek
d. ng techa a soal chomkiei
e. ng techa a ousbech er kau
6. A sechal a tebechelel a delengchokl Ngara
er aika el ngar er iou a rullii me ng diak lotebechelii a delengchokl?
a. omcheliu er a rengalek
b. Ng diak el ruul a ngerchelel
c. skel a udoud
d. skel a odoim
e. omdor er a telungalek
7. A ungil e chelellakl el delengchokl a mokdubech
er a klta el reng me a omelengmes me a klaiuerenges me a klaingeseu.
Aika el rokui a rolel a
a. budech
b. mekemad
c. cheliseksikd
d. omesiou
e. chelebuul er a telungalek
8. A doltirakl a teletael er a Belau er a ngar
er a mong, e a redil a ngar er a mese me a sers e a rubak a ngar
er a chei. Ngara er aika el ngar er iou a diak el ochotii a ua
tia el teletael?
a. a redil a meruul a sers me a mese
b. a sechal a omub e mengereel
c. a sechal me a redil a meruul a di odisiu el ureor
d. a ngerchelel a redil a ongraol
e. a ngerechelir a resechal a odoim
9. Tia el cheldechedechal a Dort me a Blacheos
chomomdasu e ng oltirakl er a di mla ngar era ngii el cheldecheduch
me a lechub e ng delbechelel a chad el milluches er ngii.
a. delbochel el mera el cheldecheduch er a irechar
b. rruul el beches el cheldecheduch
c. ng diak a kmal ungil el olechotel
d. ng b, me a c
e. aika el rokui el ngar er bab
10. Tia diak el mera cheldecheduch me kede
omekedong er ngii el cheldecheduch el chelid. Ngara a cheldecheduch
el chelid?
a. delbochel er a rechelid
b. delbochel er a rechad
c. ng a, b
d. aika el rokui el nger
A ta el Sandei er a tutau e a Bedrong a kmal
mle mesulaul e le ng mla er a che er a klebesei. Ng di kmal mlo
mekeald a blil me ng molt a medal e omdasu el kmo, ng ngara me
ng kmal mle mekeald.
Tia el lebok a medal, e a sils a mla me er
bab e kmal di soiseb a dichel er a klas er a mado el mo er se
el lebad er ngii a Bedrong Itia e ng omdesua el kmo, "Ak
bai mo dolemii a ta er a dellomel er a kirel a mado me ng mo mengucheb
er ngii me ng diak el sal mekeald."
Ng kmal mle ungil a eanged er itia el sils
me a bocha lekebesengei e a Bedrong a mesisicha me ng ngiluu a
klou el olsengel e merael el bedul a chereomel. Ng mlo metik er
a dbechel a ta el kedols el lius me ng mlo soal el mo melalem
er a lius er a bita er a mado er a blil.
A ta er a klebesei e a Bedrong a milrael el
mo remei er a uriul er a ureor, e a bo lengelakl er ak blil a
sechelil e ng mlo mechas a rengul er a dellemelel el bung el kmal
mla mo meklou. Me tia e ng mocha lotkii a dellemelel el lius me
ng di mlo er a blil el mo omes er ngii. Ng di tia el lius a ko
er a kmal meoud el mo klou.
A Bedrong a milecherei ngii el dellemelel el
lmuut el bebil el buil e a bo loldingel er ngii e ng ko er a dirrek
er a rengul, me ng chetikol me ng medelii el choitii er a tkul
a mekesong.
E a uriul e a Bedrong a mlo ongtir a dellemelel
el bung e dillemii er se el lebla er ngii a lius. Ng di mle bek
el tutau me a kebesengei el lolubs er ngii se el lsekum ng diak
a chull.
Ng kmal mlo ngeltengat a Bedrong e letia el
dellemelel a dilubech e kmal mle mereched el mo klou.
E a ta el rubak a kuk mlo engelakl er a blil
a Bedrong, e mesa tia el dubech el cheloit me ng nguu el mo er
a blil me ng dolemii. Ngika el rubak a mellaml er a uchul ngii
el lius e a lebebil e ng olab a ulebeluul el melubs er a uchul
me ng kmal mle ungil a dbechel.
Ng mlo meketeket el taem me a Bedrong a mla
obes er tia el lius. E a ta er a klebesei e ng mlo merek er a
ureor me ng ngar er a omerollel el mo remei, e ngika elk rubak
a otucheklii er a blil
"Ka mei e mngilmii a ta er tia el lisek.
Ak mlo chuib aika el teblo el redechel el soak el mengarm el kmo
ng mla mo ungil el mengur, me a lechub e ng diak."
Uriul er a lolim a Bedrong e ng chilat el kmo,
"A mengur a kuk mera el imeled a rechad er a Belau. Se el
dengilmii e ng ko er a kmal mo ungil a rengud. Tia ng ketengel
el molai er ngii, e ua isei el kmal merekos? Tia a ulterekokl
el kmal mo ungil el ollumel."
"A tia kriruar er a tkul a mekesekesem!"
"E a ng merang?" Ng ko er a mlo telkib
el merur a Bedrong e ng di uriul e ng dula el kmo, "Se kdillemii
e ko er a kmal mle meoud el mo klou me a ta er a klebesei e ak
milsngii el choitii, e dolemii se el bung el ngar er ngii er chelechang."
Itia e ng tobeda el mo er rrikl me ng omes
er ngii el lius e melebedebek er a rengul el kmo, "Chomko
ng mle mereched el mo klou, e ng kmal dimlak chitii."
Me a lius a dula el kmo, "Bedrong, a klengar
er a dellomel a di ua klengar er a rechad Ng ousbech er a ungil
a klemengetel el taem el lemukeroul e duubech el mo klou A kakerous
el dellomel a kakerous a temel."
A Bedrong a mlelmesumech er ngika el rubak
e sola e milrael Me a lengar er a rael e ng melebedebek er a rengul
el kmo, "Keleng ko el me rag aike el ledilu a lius. A bung
a oika el kedeb a klengar er ngii me ng di mereched el mo klou,
era lius a meoud el mo klou e le ng kuk kemanget a klengar er
ngii."
A Bedrong er a lebo er a blil e ng mlo ungil
a rengul e le ng ulemdasu el kmo ng mla suubii a ta er a tekoi
el kirel a omellemel a dellomel. Ng di dirrek el mellatk el kmo
a ua isei el klemedengei a kirel el muchais el mo er a rebetok
el chad, le ng diak lokor el ngar er ngii a rechad el ua ingii
er a lekot el mo melalem a dellomel.
Itia e a Bedrong a ngiluu a babier e lilechesii
tia el tekoi el kmo:
A uriul er a llechesii tia el tekoi a Bedrong,
e ng menga el mlo ungil el omtab a blekerdelel a dellomel e dirrek
se el deourreng el kirir tirke el chad el ungil mengedmokl a dellomel.
E tia el tekoi a dirrek el rirellii a Bedrong me ng mlo ungil
el demerir a rengelekel, e le ng mlo omtab el mo a rengalek a
ua dellomel el ousbech a ungil el ulekeroul, me a ungil el ulekerreu
a lsekum ng soad a bo lungil el chad er a ta er a klebesei.
I. Monguiu e monger:
1. Ngara a ko er a suobel el mnguu er tia el
cheldecheduch?
2. Ngara el okesiu a omchiluiu el olecholt er a okerullir a rengalek
me a dellomel.
3. A Bedrong ng locha klou a rengul el chad me a lechub e ng diak?
4. A Bedrong ng ngara ng siluebii el tekoi se el donguiu er tia
el cheldecheduch?
5. Ng locha tela el rak a klengar er a lius?
6. A Bedrong ng ungil el chad er a sers?
7. Tia el cheldecheduch ng cheldechedechal a techang?
8. Ngara a mle tekingel a lius el mo er a Bedrong?
9. A mengur ng ilumel er ker?
10. Mlechesii a telkib el cheldechedechal a teletelel a klechad
er a Bedrong.
II. Ng tela el belkul a tekoi a omodengel.
Mruul a okesiul el ousbech aika el tekoi er a chelsel a sentence.
Mruul aike el sebechem el kirel a ta el tekoi.
1. mechas -
2. dubech -
3. ollumel -
4. meduch -
5. eanged -
6. sils -
7. klebesei -
8. ketengel -
9. Ngeltengat -
10. bai -
III. Mlia a chaibibeob er se el ungil el nger
er a ker. A belkul a tekoi a oltirakl er se el usbechel er tia
el cheldecheduch.
1. Mechas
a. mechitechut
b. klou el redil
c. rrau a rengul
2. Dubech
a. lius el delomel
b. kall
c. dellomel el merael el mo klou
3. Ollumel
a. blil a ralm
b. ongeald
c. lius el ungil el ilumel a redechel
4. Meduch
a. oltebeda a rekel el bobai
b. medengei
c. Beketekoi
5. eanged
a. teletelel a eolt me a chull
b. kuk ta er a belulchad el ngar er bab
c. eabed
6. sils
a. klebesei
b. taem
c. medidiich el klalo el ngar er a eanged
7. klebesei
a. taem
b. milkolk
c. kebesengei
8. ketengel
a. kot el klou el ngalek
b. kot el ourodech
c. kot el taem
9. ngeltengat
a. ngakl
b. ungil
c. diak el mekerior
10. bai
a. blai
b. blirir a rubak
c. locha
CHELDECHEDECHAL
A TEB ME A LUK
Ngika el Teb me a Luk a ngelekel a Dam me a Dirraibar
er a Ngeruchob. Tireka el teru el odam a mla er ngii a reteua
el ochederir el meklou el redil me te bechiil er a obliil. Te
di mle mekekerei tirka el teru el odam e a demerir a mad.
A lorael el me meklou e tirka el teru el sechal
a di kiliei el obengkel a delrir el ngar er a chelebuul el delengchokl.
Ngika el Dirraibar a omerollel el mo mechitechut me ng dikea lsal
sebechel el mesterir tirka el ngelekel el bechiil er a cheroid.
Me a ta er a klebesei e ng dula er a rengelekel el kmo, "Kemiu
e rengelekei a kmal chebuul e le ng mla mad a demmiu me ngak a
kmal mechitechetong. Me ng mla mo kiriu el mengedmokl er a ruchedemiu
e oldingel er tir a lebo el mechesang. Me ng ungil a chomosuub
a tekoi er a Olengkoi er a Ngerderar e le lak e kom kmal mo chebuul
er a ta er a klebesei."
Me a ta el tutau e ngika el klou el ngelekel
el Teb a ulemekokl el mekiis e dmu er a delal el kmo, "Ngak
e edei a mochu mela a tekoi er a Olengkoi er a Ngerderar."
Me ng tilobed e merola el mo er a Ngerderar. A lebo e ng dirk
tutau me ng reboreb er a cheldeng a Olengkoi Me ng merael el ngmasech
el dobechii a olbed e merael el mo el lochedii a kul a ulitech
e dmuu er a blai. Me a Olengkoi a okere er ngii el kmo, "Ngara
chised e rrang?" Me ng melekinga el kmo, "Ngak a mle
el soak el melai a tekoi er kau. Ke dirrek el osisecheklak er
a teletelel e ng mo sebechek el ngmai a betok el udoud er a ruchedak."
A lomes er ngii a Olengkoi e ng ko er a diak
el ulterekokl a osengel. Me ng okere er ngii el kmo; "Ng
mla ngar er ngii a omelium er a udoud er a ruchedam e diak ko
mngai?" Me a Teb a kilengei. Me ng dula a Olengkoi el kmo,
"Tia el chomulrael er ngii el rael el mei, ngar er ngii a
cheseklked el bambuu el milsang?" Me a Teb a dula er ngii
el kmo, "Ng kmal betok." Me a Olengkoi a dula el kmo,
"Chelecha el morael e ke mo er a aika el bambuu me ke tukur
a telemedeu er ngii el mo chelebedem. Me se el bo mre e lebo er
ngii a mechesengul a udoud er kau e ke nguu el mo er a blil a
ta er a ruchedam e mela a udoud. E a lsekum e ng diak el beskau
a udoud e ke nguu ngii el bambuu el cholebedii me ng mo medakt
er kau e meskau."
Tia er a ldu er ngii e ng kmal mlo ungil a
rengul e merael. A leme er a ked e ng mocha dobechii a chelebedel
el cheseklked e merael el mo remei.
A lebe er rei e ng okerir ngika el Ochellel
er a Luk e ouchisa er ngii aika el tekoi el lengilai er a Olengkoi
Me a Luk a di ulerrenges e ko er a kmal metacherbesul er a rengul.
E se el bo el omtab aika el lokekoi a obekul e ng ko er a mo metengchokl
el tekoi a lebo longelebed er a ruchedal e lolai a udoud.
Me tia er a bo el kukuk e ng di mle tutau e ng
mekiis e diak el ouchais er a obekul er a omerollel, e merola
el mo er a Ngerderar. Me a lebo er a blil a Olengkoi e ng mo okiu
a rsel orengodel e osesus el mo sibeklii a btil a ulitech e mekekokil
el mo soiseb er a chelsel a blai. Me a Olengkoi a di ulemes er
ngii e omdesua el kmo, ngika a kmal kedung el buik. Me ng okere
er ngii el kmi, "Ngara chised e ochelle me ng dirk tutau
e ke dumiang?" Tiaikid e ng dula er ngii el kmo, "Ngak
e udele a ngar er ngii a reteua el ochedak el bechiil me te ngar
er a obliil. E ngak a di mle kekere me ng mad a demak me ng diak
a osisecheklak er a tekingel a belulechad, me ng kmal soak e chudele
a omosisecheklak me bo kmeduch.
Me a ledela el ua isei e a Olengkoi a okere
er ngii el kmo, "Ke bechiil?" Me ng kmo, "Choi."
Me ng kmo, "Ngar er ngii a meklechel a bechim?" Me ng
kongei. Me ng lmuut el oker er ngii el kmo, "Ke meduch el
ngar er a chei?" Me a Luk a kmo, "Ng diak sal meduch
el ngar er a chei, ak di kmal meduch el mengemang."
Me ng dula ngika el rubak el kmo, "Chelecha
e a chobo er a chei e ke dmu er a bechim me ng mo er a mesei,
e ko mrullii a chimo el ongraol el nguu el mo msa ngike el kot
el klou el ochedam. Me chomluut el mo er a chei e ko me mesa ngike
el ongeru el ochedam, e ua isei el mo lmuut er ngike el kot el
kekere el ochedam. Seikid e se el lebo er ngii a mechesengum e
a ruchedam el rokui a di mo kudmeklii a mechesengum el rokir."
Me a lebe el rei a Luk e ng mocha oltirakl
aika el osisecheklel a Olengkoi. Me ng merael el oldingel e omeka
er a ruchedal er a bek el klebesei.
A ta er a klebesei e ngika el kot el klou el
ochedal a Luk a mocha katekoi ngii me a remerrengel e kmo, kede
ko er a kmal mechitecheto er a aika el omerellel a Luk, me ng
ungil a bo el oumur a bechil a Luk. Me a lemerema tia el sils
el belsechel a merengel a bechil a Luk e a ruchedal me a rechedal
el rokui a mlo kldibel e ulemoket a udoud el kmal mlo betok me
ng mlekedoked a belsel.
A Teb a di ulemes er tia el omeruul e ngosecha
a rengul, me a Luk a dula er a ruchedal me te kodur a merengel
a bechil a Teb.
Tia er a bocha el merek e ngika el obekul a
mlo medenge a omerellel a ochellel, el mle kekerei e ua lebocha
el orredel er tir. Me se el bo el omngar e leme loleiit er a blil
a Luk e ng kmo, "Kuiietii a idungel e ochellei-ok-demang."
Tia el cheldecheduch a milechelii a omeluchel
er a Belau el oltirakl er a ruchedad. Tia el blekeradel a ngar
er ngii er a Belau el me lmuut er a chelecha el sils.
I. Molecha a tekoi er a bebul a kerebai.
1. A Olengkoi a milkiis er a dirk tutau me
ng reboreb er a __________ el mengaus er a chemelel.
a. tebel
b. kingall
c. cheldeng
2. A Teb a milrael el ngmasech el dobechii
a el tmuu er a blai.
a. mekesokes
b. rebai
c. olbed
3. Ngika el kedung el buik a ulesesus el mo
el sibeklii a btil a __________ e mekekokil el mo soiseb er a
chelsel a blai.
a. ulitech
b. chesimer
c. Chado
4. Ng mla ngar er ngii a __________ er a udoud
er a ruchedam e diak ko mngai?
a. soam
b. omelium
c. omodars
5. Tia el rael el mo er a blil a Olengkoi a
kmal mle betok a __________ el bambuu er ngii.
a. cheseklked
b. chemadech
c. btuu
6. Mtkur a __________ er tia el oluus me bo
kuusbech er ngii el melemosem a telechull.
a. telemedeu
b. besebes
c. orung
7. Me a lemerema er a blil a Olengkoi e ng
mlo okiu a rsel __________ e osesus el mo soiseb er a chelsel
a blai.
a. cheldeng
b. orengodel
c. ulitech
8. Ng kmal ko er a __________ el tekoi a lsekum
me a resechal a mo mengelebed er a ruchederir e melai a udoud.
a. metengchokl
b. ungil
c. smiich
9. A Teb me a Luk a ngelekel a Dam me a Dirraibar
er a __________
a. Imelsubech
b. Imeong
c. Ngiruchob
10. Tirka el teru el __________ a mla er ngii
a reteua el ochederir el meklou el redil el di mla mo bechil.
a. odos
b. kebtot
c. odam
II. Monger aika el ngar er eou el ker.
1. Chomomdasu e tia el cheldecheduch ng cheldecheduch
er a oingera el taem?
2. Ngara el blekerdelel a Luk a rirellii me
ng mle sorir a ruchedal?
3. Ngara a mle utebengel a Olengkoi er "
tirka el teru el odam?
4. Ngara a bebil er a omeruul el sebeched el
mo chuarm er ngii er chelecha el taem chomko ng dimlak el dubech
er a chelsel tia el cheldecheduch?
5. Ngara a belkul tia el tekingel a Teb, "Kuiietii
a idungel e ochelleokdemang."
6. Mngiltii a ta er a taem er a chelsel tia
el cheldecheduch e mrellau el oleko ke mla er se el basio. Ngara
a dilubech, chomules me a chomriruul?
7. Chomko tia el cheldecheduch a lmuut el melemolem
er ngii, chomomdasu e ng ngara a mo dubech?
8. Chomko ke mla er a deruchellel ngike el
kirel el merritel e tekoi er tia el cheldecheduch ngara ke mo
mdesuii el mo meruul er ngii e ngara a uchul?
9. Ng techa er tia el cheldecheduch a chomultebengii
el kirel el olisechakl a tekingel a belulechad?
10. Mlechesii a di kedeb el cheldechederir
a reteru el chad el ngar er a chelsel tia el cheldecheduch.
A irechar er a ititiumd, er a dirk lebudech a
charm, me a rechad, e te mla er ngii a retelungalek, el Maidui
me a Kiuid me a Delrir er a Obechad el kiliei er a Ngertebechel
el beluu er a Ngardmau. Tirka el teru el odam el Kiuid me a Maidui
a kmal mle ta a rengrir el dmak e mle klebokel el becheleleu el.
sechal me tolechau a rengrir a redil. Ng di tir a mle sorir el
chacheblad er a bek el omerellir.
A lemeklunga e te mlo kakerous el meruul a
blirir e chilitii a delrir e mo kie er a rekeblirir. Chelsel a
delengcheklir e te mlo kakesemai er a omellemel a dellomel. A
Kiuid a dillemii a bobai lengulerreched a rodech el mo mengang.
E a Maidui a dillemii a tuu le ng dimlak el sa medenge a rolel
a dellomel.
A lemeklunga a delemelir me bocha lourodech
e a ta el tutau er a dirk irecherech e a Kiuid a mlo oldingel
er a bobongel e miltik er a mengesiuch el redechel me ng mlo ngmasech
el kirungii e killii el di mlo medechel a budel e mocha oleker
er a ochellel er a Maidui el me omes er ngii. Te mle el teru me
te dechor e a Kiuid a melekinga er a Maidui el kmo born ngasech
e mkelii tia el rodech me a kuk bo el mark a tuam e bo de kaingeseu
el menga er ngii. Me a Maidui a mlo ngmasech me ng melteletem
a dertelkib el techel el bereked er a budel. Me a lemereko el
mengang e te mlo remei e kuk mlo chuib a sese el sils e a tual
a Maidui a mereka me ng mlo oleker.
A lemerema a Kiuid me lesenge tia el tuu e
ng dimlak lolterturk e ngmasech el mo oreked aika el redechel
a tuu el kiriu e kma el rokui e dmu er a Maidui me ng mlo ngmasech
me ng melteletem a chelsel Me a Kiuid a mellekoi er ngii el kmo
se el luut el mo mark a tuam e koleker me ak mei me ak tuabd a
kelem le ng diak a ungelem me a Maidui a di kilengei le ng uluumera
a tekingel a obekul.
Ng okiu a chelebeldil a Kiuid e a Maidui a
di ulelsengerenger er a bek el belsechel a rodech er a dellemelel.
Me a ta er a klebesei e a maidui a mlo oldingel er a delal e uleker
a rolel a omellemel a dellomel me a omengelel a rodech. Me a Obechad
el delal a kmal mlo mekngit a rengul er a Maidui le ng mlo medengei
a chelebeldil a Kiuid. Me ng millai er a Maidui el me obengkel
e ng di Maidui a mle mekngit a rengul el choitii a obekul er a
Kiuid.
A ta er a klebesei e tirka el teru el odam
a mlo milil el mesarch er a blil a Chemang. A lebong e a Chemang
a kmal ngiliteterir er a dmuil e ulemekedelad er tir el mo er
a blai me ng rirellii a blengur er tir e ulderecheterir a rengelekel
el chebucheb me te melloik el osengelir. A Kiuid me a Maidui a
kmal tilab a osengir er a aika el bedengir a rechebucheb me ng
di mlo teleu a ngerir e olengeng. Te riieda el mo remei e kmal
di mellatk. Me a bo lechib a sese el sils e tekatekinga el kmo
kid a ungil el bo dolekoi er a delad me lochotii a rolel e deruul
a bedenged el mo ua a rechebucheb.
Me a ta er a klebesei e te mocha kaiueker e
morola el mo er a blil a delrir er a Obechad. Te mellekoi er a
delrir el kmo, "Kemam a somam el mo ua a bedengel a chebucheb"
me a delrir a kmo, "Ng kiriu el mo dungod a bedengiu e kemiu
a mochu ua itir," me ng mle sorir. Me ng milsterir a chimo
el dngod me a chas e dilu er tir el kmo, ko mo melngod er a klebesei
e a lemellomes e ng mo medecherecher a chas er a kerdel a sils.
Me te rieda el me remei e tilbir el mo kedngod er a bo lekukuk
er a kebesengei.
A bocha el belsechel a omelngod e te ngilai
a dngod me a chas e merrael el teru el mo er a ta el cheloit el
blai el mla er a tkul a ked. A Maidui a di mellatk aika el betok
el chelebeldil a obekul el mo er ngii me ng mle soal ta el lechebeldir
a obekul er a Kiuid. Me a bocha losmechokl er a rolel e a Maidui
a melekinga er a Kiuid el kmo, "Chudelei, momuchel el dungedngak
me a lekodall e kmad e kau momes er a delad." Me a Kiuid
a kilengei el dimlak a ko er a klechubechub er ngii el kirel a
ochellel er a Maidui e mlo tmaut el melngod er a Maidui.
Ng ulemuchel er a iou er a ngerel a maidui
e melngod er ngii el mo lmuut er a rsel a ochil me a chimal el
mo er a rsel a.kemril. E mileltii e mo tmaut er a bebul a ngerel
e oba el mo oltengel er ngii er a rsel a kemril. Me a bocha el
rekir a omelngod er a rsel a kemril a Maidui e a llomes olekedang.
A Maidui a milekiis e dula er a Kiuid me ng mo mechiuaiu el dengarech
e ngii a melngod. Ng kmal oltetellamet el melengod er a ulul el
mo oltengel er ngii er a kemril el omechobech a chas el mo ta
a blechebechel. A lemerekong mele beltia Kiuid el mo chebecheb
e a charm a melekingang me a malk a merresngang le ng obunga a
llomes. A Kiuid a milkerokl me a Maidui a oserechii e ngila a
chas el ochubel er a ulkel e te remiid. Me a lorolang e a Maidui
a ungil a bedengel e a Kiuid a bechachas a ulkel e mellemesa me
a chas a mocha medecherecher er a rerengel a sils me ng di mlochu
ua isei a bedengir.
Te mlo remei e a bo lekukuk ng mlo er ngii
a ngloik er a diangel el omesubel a mo tuobed el osengelir a rubak
er a mur me a rokui el chad a mle kirir el mo meloik. A Kiuid
me a Maidui a dirrek el mla er a belsachel er a mo meloik e ng
di Kiuid a mle chetil le ng mle mekngit a delngedngelel me ng
dilu er a Maidui me lomtechei er tir el mo er a ngloik. Me a Maidui
a mlo tuobed er a ngloik a lebong e a merreder er a cheldebechel
a ulorolii el mo er a lebuchel le ng ngelekel a oulrot er a Ngertebechel.
Chelsel a loloik e a Maidui a kmal mle ungil
el sechal el ungil a delngedngelel me ng ulengbesii a Dilngel
me ng mlo bechil A bocha lemerek a ngloik e te dilak el mo remei
er a blil a Maidui. Tia el lebong e a Kiuid a di rirenges a chisir
e mlo oldingel er tir. A lebong e ng kmal ngilanged er a Dilngel
me ng melekinga er tir el kmo "Kid a mekngit el de chacheroid
le a rechad a mo melekoi er kid e lekede di odam me bai molukl
me debo er a blik mede kiei," me ng mlochu ua isei. Chelsel
a lengar er a blil a Kiuid e a rsechelil a Maidui a di ulemais
el mo melai er ngii el mo milil. Se el letobed a Maidui e a Kiuid
a nguu a Dilngel el mo milil el meliuekl er a beluu me a lemei
a Maidui e ng dibus a bechil.
A ta er a klebesei e a Maidui a okerei er a
Dilngel el kmo, "Se el ktobed e kau ke mor me ke dibus er
a blai" Me ng ouchisa el kmo," A obekum er a Kiuid a
mengetakl er ngak el mo milil er a beluu." Me ng ngilasech
a rengul a Maidui me ng chilteklii el mo er a rebai e dolemakl
a ochil er a chutem e kmo ke di ngar er tia el diak mongitektik
me a kurael e kmei e ke ngar er ngii me ng dilu e merael.
A Dilngel a kmal mlo chetil e mlo mekngit a rengul
er a bechil er a leko er a mengelebus er ngii me ng ulekerir a
Kiuid el mei e dilu er ngii el kmo, "Ak obult el mo kerrekar,
e kau a mangkar er ngak e menga a redechek e mengiil er a ochellem
me a lemei e ke subedii." Me ng mlo ua isei me a ngel a mle
redil el Dilngel a ngklel e ulebult el mo ngel me a Kiuid a dirk
mengkar er ngii e menga a redechel. Me a bocha lechib a sese el
sils e a Obechad el delrir a uleleker er tir el me omes er tir
e omekngeltengat er tir er a uchei er a lebo er a eanged. Me a
lemerema tirka el teru el odam e a delrir a melsaod a bek el tekoi
el kirel a klengar er tir e dilu er tir me di lekakerous a delengcheklir.
A Obechad a ulungalekchelsel me a ikrel, me
a Maidui a mle cheleoch e a Kiuid a mle cheterochel. Me a bocha
lekebesengei e ng mellekoi er tir el kmo, "Ko mo er a bai
er a recheldebechel me ko bad e a tutau e ko mei me ak melekoi"
me ng dilu e mocha mesmechokl er a rolel a belsoil. Te ulemesoil
el teru e a delrir a dula er a Kiuid el kmo, "Boruchei el
mo er a bai e a Maidui kuderechii me a lemei e lechikung. "
Me a Kiuid a ko er a ngedecha er a rengul me ng tilobed e di iliuekl
er a rebai e lmuut el me bereked er a kboub e orrenges a lolekoi
a delal er a Maidui.
A Obechad a dilu er a Maidui el kmo, "Ke
mo er a bai e a tutau er a irecherech e ke mei me ak mesichau
e omekngeltengat er kau er a uchei er a lemei a Kiuid Me ng kilengei
e a Kiuid a orecherechedii el mo er a bai. A lebo e ngultaut a
ngloik me ng mlo ngma a berul e mo er a teliang me ng bad. Mededenga
e a Maidui a mocha er a bai me a lebo e ng ultaut a ruk me ng
mlo tmoech e torolii el mo oba a ngerel a ngloik. A bocha lemerek
a ngloik e ng mochu tutau me a Maidui er a lemetilech e ng kmal
di ririid.
Ng melcheru a eabed e a Kiuid a kokil el mekisang
e a lomes e a ochellel er a Maidui a kmal ngerchelid me ng milecherei
e merael el mo er a blai. A lebo e a delal er a Obechad a rengul
ng Maidui a merema me ng ngiluu el mei me ng choiltii e locha
a osebekel me a kemril e dula el kmo, "Ke suebek el mo mengetab
er bab e mo reboreb er a chetebtel a kerrekar e menga a rodech
er a kerrekar e a lekebesengei e ke mo bad er a oterriil me a
lechub e ke mo bad a belsibs er a kerrekar," me ng dilu e
osebekii me ng remiid.
Ngosecha a sils e a Maidui a kokil el dumiang
me a delal er a Obechad a kmal ngilasech a rengul e uleker er
ngii el mei e dula el kmo, "Ng mla mo diak a besiich me ak
di choiltau e omekngeltengat er kau," me ng chileltii er
a chemadech el chilt e dula el kmo, "A chebud me a mengelekel
a charm a mo kelem e a bocha lemeched a rengum e ke melim a bods
er a bngal a kerrekar e a bocha lak obetik a kelem e ke di orebetau
er a kerrekar e kau a mo medinges. E becherei a obekum er a Kiuid
e ng kmal cheblad me ng mo suebek er a melidiul e mo menga a rodech.e
ng di bolak a kelel e ng me metengel el menga a decherir a rechad."
Me ng di dilung e nguu el mideklii me ng remiid.
A lorola tirka el ngelekel a Obechad el teru
e ngii a ririid el mo er a eanged me ng doiderekla er a medal
a omeroel er a Ruchel e rodelii a cheliteklel el oumekikngit el
reng el kirir a rengelekel el blo lekebii.
Chomechelel tia el cheldecheduch a chelitakl
el lulengitakl er ngii a Obechad er a lengar er a eanged er a
medal a omeroel er a Ruchel.
A
Kiuid me a Maidui me a derrir er a Obechad
I. Uriul er a omchieuii tia el cheldecheduch
e konger aika el ker.
1. Ng cheldechedechal a techa tia el cheldecheduch?
2. Ke mla rongesii a cheldecheduch el kmeed el ua tia el cheldecheduch?
3. Ke mla mes el charm a Kiuid me a Maidui?
4. A Obechad ng dellomel me a lechub e ng charm?
5. Ngara a uchul e ng soam me a lechub e ng chetim tia el cheldecheduch?
6. Tia ng cheldecheduch er ker el beluu?
7. Tia ng mera el cheldecheduch?
8. A lsekum ng merang, e ngara a rullii el mo merang? A lsekum
ng diak el klemerang, e ngara a rullii el mo diak el klemerang?
9. Ngar er ngii a ko er a ungil el suobel el mnguu er tia el cheldecheduch?
10. A lsekum a kulengit er kemiu el mo ngodechii a dai er tia
el cheldecheduch e ngara ke mo loiang?
II. Mlechesii a llecheklel a maidui me a kiuid
me a delrir er a obechad.
III. Mlecha a belkul aika el tekoi
1. irechar
2. ititiumd
3. kirungii
4. mengesiuch
5. irecherech
6. melngod
7. mur
8. lebuchel
9. diangel
10. ourrot
11. ngilanged
12. ombebellokl
13. belsoil
14. ngerchelid
15. cheterochel
16. cheldebechel
17. mesmechokl
18. oterriil
19. bodes
20. omeroel er a ruchel
IV. Matching
_______ |
|
1.
irechar |
a.
Bad el ngar er a medal a bai. |
_______ |
|
2.
ititiumed |
b.
Merekos el ralm el ngar er a bngal a kerrekar. |
_______ |
|
3.
kirungii |
c.
Cheluchaus el besebes el lekiei er ngii a charm. |
_______ |
|
4.
mengesiuch |
d.
Kmal imiit a medal. |
_______ |
|
5.
irecherech |
e.
Blengur er a kebesengei |
_______ |
|
6.
melngod |
f.
meruulbesul |
_______ |
|
7.
mur |
g.
betok el chad el dmak el meruul a tekoi |
_______ |
|
8.
lebuchel |
h.
diak el cheloech |
_______ |
|
9.
diangel |
i.
omkeukel er a klulaul |
_______ |
|
10.
ourrot |
j.
kmal mlo soal |
_______ |
|
11.
ngilanged |
k.
ngar er bab el mechas er a kebliil |
_______ |
|
12.
ombebellokl |
l.
blil a mlai me a ngloik |
_______ |
|
13.
cheterochel |
m.
belngel a ngloik |
_______ |
|
14.
cheldebechel |
n.
klou el blengur me a omilil |
_______ |
|
15.
mesmechokl |
o.
omelechesel a bedengel el ousbech a chas me a rasm |
_______ |
|
16.
belsoil |
p.
milkolk |
_______ |
|
17.
ngerchelid |
q.
oltebeda a rekel a bobai |
_______ |
|
18.
oterriil |
r.
kolii a chelsel |
_______ |
|
19.
bodes |
s.
ngar er a mo er a irechar |
_______ |
|
20.
omeroel er a Ruchel |
t.
ngar er a mo el taem. |
Telungalek
er a Eolt me a Ngas
A Eolt a buik el ngelekel a Dirrachokerangel
el redil er a dimes el kiliei er a blai er a Eskiik. A eolt a
kiliei er a Eskiik e ulungerachel a ureor er a aika el eua el
medal a eolt; Ongos, me a Ngebard me a Dimes me a Diluches. Ngii
a mle ngalek er a Dimes e a mechas er a Diluches a rirdelii el
mo ngelekel e dirrek el mla er ngii a sechelil el buik er a Ongos
me ng ngar er a Ongos e mo mengetut er a ta el redil el kilie
er a Ngebard.
A Eolt a mle cheleoch er a delal el rirdelii
me se el lebo el oldingel e ng di oba a rengul ng omdebid e ngar
er a bek el mekngit el omeruul me ng uchul e ng di blechoel mo
meses a eolt. A delal er a Chokerangel a di oungeroel er ngii
me ng mo mesebesebech er a telekengelel. A lebebil er a sils e
ng mo oldingel er a sechelil el ngar er a Ongos me te mo dmak
a meruul a betok el ongasireng. A lebebil e te dmak el oruk me
se el ouedikel e ng mo ouiebiab a eolt.
Aika el teletelel a Eolt a milrael el mo klou
me ng di ulemekrur er a delal Me a ta er a klebesei e a delal
a mlo olengit er a rechelid el kmo bart a osengir a rechad me
bo lak el ues a mekngit el omerellel a ngelekek. Me a rechelid
a chiludel a bek el mechedelekelek el eabed el mertii a eanged
me ng mlo milkolk. Me a Eolt a ngilasech a rengul le ng dimalk
lodenge ungil el omerellel a delal Ng mlo er a Ongos er a blil
a sechelil e milloko a bek el eabed el mo mengudel er a Ngebard.
Me a eabed a lilangel er a lemengukl er a kingellel el mo er a
diak el lodengelii el beluu me a chiuosech er a mederir a tilobed
e ulelechars el me er a chutem, me a rechad a mlo omekedo el Ngerengir.
A Eolt er a lorola el mo klou el chad e a ta
er a klebesei e ng mlo milil er a beluu er a Ngebard. Chelsel
a omililel e ng miltik er a ta el redil el kmal mlo soal me ng
mlo melekoi a chebechiil er ngii. Chelsel a longetut er ngika
el dil el mo er a bocha el bechil e a delal er a Chokerangel a
di millatk er ngii le ng mle bekikl a mekngit el omerellel a lemeues
er a rechad.
Me a lebechiela a Eolt e ng ngiluu a bechil
el mo remel me ng ulochotii er a delal E a sese el klebesei er
a uriul e a klumech a mle el melai er tir el mo er a Diluches
el mo olecholt er tir era delrir el mechas Te mocha mengedmokl
er tir el kirel a omerael e a Eolt a ulekedii a chimo er a becheleleu
el eabed el mo olidiuul er tir el mo er a Diluches.
A lebo er a Diluches e a mechas a kmal mlo
ungil a rengul er a lesenge a ngelekel el bechielang e dirrek
el mlo soal ngika el dil le ng mle klebokel e ungil a teletelel.
Ngika el mechas a di ullab a cheluch el mengelechilt er a bechil
a ngelekel er a Eolt e mesengsongd er a bdelul me ng mlo imis
a klungiolel. Me a osisiu el taem e ng ulengbesii a Orrekim el
buik er a Diluches. Tia el klebekelel a bechil a Eolt a rirellii
el mo kedidai a rengul er a Eolt me ng mlo ousumengoit a tekingel.
A Eolt a dimlak el omtab a omerellel a bechil le ng mle mechesa
er a urerel el oldingel aika el eua el rengodel.
Me a ta er a klebesei e a Eolt a milrael el mo
oldingel er a sechelil e mlo mechelaod el kie el ngila a sese
el klebesei. Uriul er a lletang e ng miltik er a klou el klengitelreng
el dilubech er a ulolel a delal el kirel. A beldum e a delal a
di milsang e mo terrob e medidelangel el ouchais el kmo, "Se
er a chomorael e a bechim a tilobed e dirkak el me el me lmuut
er a chelechang e a kurrenges e ng kie er a blil a Orrekim. Tia
el tekoi a kmal el ulengesechii a rengul a Eolt le ng a Orrekim
me a Eolt a mla ngar er ngii a delongelir el telemall er a ngar
er a mong.
Me a Eolt a mlo chachisois a ngesechel a rengul
er a bechil me a Orrekim. Me ng di mle mereched el tuobed e merael
el mo omes er a Orrekim. A lebo e a Orrekim me a bechil a dmak
el kie er a blai. Me ng di milsterir e di ua el mlechuml a ngau
er a chelsel a rengul. Ng milkerokl el mo oltilech er a Orrekim
me te mlo kakoad me tia el lesa el ouedikel er a klakoad e ng
mlo imis el meses a eolt el mlo oiu.
Me a lemengebeta a klakodil a Eolt me a Orrekim
e ng chillebedii a bechil e ngiluu el mo ngoderii er a Ngebard
me ng mlo chelellakl a eolt. E ngii a kmal mle mekngit
a rengul e remiid el mo er a blil er a Eskiik me ng mlo kellechakl.
Ng mlo remei e mlo chuib a bekord el eru el
klebesei e a delal a uleker er ngii el kmo, A bechim ngar er ker
me ng di kau el ta el dumiang?" Me a Eolt a mlo metetenget
a rengul e ouchisa a teletelel a bechil er a lengar er a Diluches
me a delal a kmal mlo chubur e mekngte a rengul er ngii me ng
dula el kmo, "Lak el mekngit a rengum e ak mo siiekii a bechim
el kedung e ungil a rengul."
Me a uriul er a mocha chuib a sese el klebesei
e a Dirrachokerangel a tilobed e milrael el mo bedul a Ongos el
mlo osiik er a Ngirngos el merreder er a Ongos. Ng mlo me ng bad
el bekord el eru el klebesei e melekinga er a Ngirngos el olterekokl
er a ngelekel el kirel a chebechiielel. Me a Ngirngos a dilu er
ngii el kmo, "Ng ungil me bo e molekoi er a Eolt me el me
lesekak e ak mengiil er ngii." Me a Chokerangel a milrael
el mo e silbedii a ngelekel er a Eolt.
Uriul er a bo lodenge a Eolt el kmo Ng mo remenges
er a Ngirngos e ng mlo melatk a bek el telemellel e mlo bekikl
el rengul a Ngirngos a mo oungeroel er ngii. Me a bocha el belsechel
a omerollel el mo omes er a Ngirngos e ng mlo kudmeklii e merael
el di belalk a medal. A lebocha er a blil a Ngirngos e ng kilebetiekl.
A Ngirngos a ulorolii el mo soiseb er a tuangel el mo kiei er
a kingellir a remo bechiil el chad me a Eolt a mlo rrau a rengul
el kirel tia el omeruul. Te kilie el mochu kebesengei e ko er
a di dimlak a ngara el lolekoi a Ngirngos el kirel a okodongel
a Eolt me a Eolt me ng mle medakd el oker er a uchul a okedong
me te di mleua isei e ng mocha kebesengei.
A bocha el klsus me bocha loruul er a rolel
a belsoil e a ngelekel a Ngirngos el kmal ungil dil el becheleleu
e mad el kldung a medal a milekiis el mo dengchokl er a medal
a Eolt e omesoil el obengkel el kirel el chebechielang. Tia el
klou el deuelreng a rirellii a Eolt me ng chiloit a mekeald el
telil me a kleldelel a uleberk er a chutem, me ng mlo uchul e
ng mlo er ngii a kangsoki.
Moterekekla a chebechielel a Eolt me ngii a ko
er a smonga a bedengel er tia el blai e a ta er a klebesei e ng
melekinga er a Ngirngos el olengit mebo el sebechel el nguu a
bechil el mo mesarech a beluu er a Eua el rengodel. Me a Ngirngos
a kilengei, e ng di mlellach er tir me lak lekakoad me lebo el
ouedikel a Eolt e ng mo chebuul a beluu.
A Eolt me a bechil a kildmeklterir e tilobed
e ulemuchel el mo bedul a Ngebard. Tia a mle telbilel a Eolt el
mle soal el oleisech er a beches el bechil er a di mla bechil
A lebocha er a Ngebard e a di mla bechil a Eolt a milsterir e
kmal mlo mekngit a rengul me ng mlo medideklokl.
Te mlo melemolem er a omerollir me a Eolt a
ngiluu a bechil e te tilobed e merael el mo bedul a Diluches el
mo omes er a delrir el mechas A lebo e a mechas a kmal mlo ungil
a rengul, me ng mlo meruul er a Chotucher (klou el blengur) el
kirel a chebechielel a ngelekel Ng ultebedii a tekoi el mengemedaol
er a rokui el chad; Rubak me a Remekekere el chad me a Remeau
me a Remechas me a Rekebil me a Reklomuk el me er ngii el blengur.
Tiaikid e a Orrekim a locha mlo ngemokel a kall e mengai er a
tekingir a rechad el me duum er tia el blengur e mla obes a telemellel
el mo er a Eolt. Me a beldum a Orrekim e ng milsa a Eolt me a
bechil e mlo merat a rengul me ng di mle mereched el merael el
mo er a Ngebard el mo bechil ngika el mle bechil a Eolt.
Ng mlo merek tia el blengur e a uriul er a
sese el klebesei e a Eolt a ngiluu a bechil e te mlo reme er a
blirir er a Eskiik Me a bocha el chib a sese el buil e a bechil
a Eolt a mocha dioll. A leklunga a delel el mesengsengchang e
a Eolt a dikea el sebechel el mo er ker e di mengeiung er a cherellel
a bechil Me a lemechella a bechil e ng sechal a ngelekel me a
demal a milengeklii el Eluut.
A Eluut er a lorola el mo klou e ng mle kedung
e bekongesenges e soal lobengkel a demal el oldingel a urrerel
el ngar er a bek el rengodel. Ng di mle blechoel el omeklatk er
a demal me lak el sa el ouedikel el uchul a chelebulir a rechad
e ngii a bai mlo oumesingd a urrerel el meruul a rengrir a rechad
me lak el olatk a mekngit el omerellel a demal.
A Eluut er a loika el klunga e a demal a ulderechii
el mo oldingel a ureor er a bek el rengodel. Ngika el buik a dirk
mle metitur me ng mechecheuid a rael me a lebebil e ng mo meleliuekl
me a cheltel a mo meliuekl el obengkel me a uchul e ng mlo er
ngii a Eolt el domekedong el Dims-cheluu.
A delengcheklir tirka el ongalek a di mla er
a Dimes el obengkel a delrir er a Dirrachokerangel el mo lmuut
er a lesechera el medei me te dileklii e millukl mo kie er a Ongos.
A lsal klunga a Eluut e a demal er a Eolt a uluiuid a rokui el
lullab el msang e mlo smecher me ng mlad. A lemede a Eolt e a
Eluut el ngelekel a kmal mlo mekngit a rengul me ng ngiluu ngii
el demal mlo doklii er a chelechol e dillemii a teluo el ngas
er a bebul e ullengit er a ngas me el ngeseuir el longelii a demal.
Me a ngas a dirk lmangel er a Eolt se el lebo el sbechii er ngii
a cheluut. Me ng me lmuut er a chelechang e a Eluut me a ngas
a dirk melemolem er a lengelir el kirel a kodellel a Eolt.
I. Mlechesii a M a lsekum ng merang
me a K a lsekum ng klsuul.
Olechotel: (m) Tia el cheldecheduch a lulluches
er ngii a Ymesei.
_____ 1. A Eolt me a delal a chad er a blai
er a Eskiik el beluu er a Diluches.
_____ 2. A mechas er a Dimes a rirdelii a Eolt
el mo ngelekel
_____ 3. A Eolt a mle blechoel el mekngit a
omerellel me a delal a di uluungeroel er ngii.
_____ 4. Ng mla er ngii a sechelil a Eolt el
mla er a Ongos el ble leblechoel el dmak el oruk.
_____ 5. A Dirrachokerangel a ulengit er a
rechelid me lebart a osengir a rechad me lak el leues a mekngit
el omerellel a ngelekel.
_____ 6. A rechelid a ngilasech a rengrir me
te mlo er a Ongos e milloko a bek el eabed el mo er a Ngebard
me ng kmal mlo klou a langel er tia el omelukl el mo er a beches
el beluu.
_____ 7. A chiuosech er a mederir tirka el
millukl a ulelechars el me er a chutem me a rechad a mlo omekedo
el ngerengir.
_____ 8. Omililel a Eolt er a beluu er a Dimes
e ng: miltik er a redil el kmal mlo soal el mo bechil.
_____ 9. Klebekelel ngika el dil a ulengebesii
a Orrekim el buik er a Diluches me a ltel a Eolt el uleldingel
a urerel e ng kmal mlo mekngit a rengul le bechil a mla remiid
el obengkel a Orrekim.
_____ 10. A bechil a Eolt er a lesenge a bechil
el me melai er ngii e ng chilitii a Orrekim e merael el mo remei
er a blil.
II. Matching
a.
Ongos |
|
________ |
1.
klou el blengur |
b.
Ngebard |
|
________ |
2.
meiusech |
c.
Dimes |
|
________ |
3.
chetau |
d.
Diluches |
|
________ |
4.
delodau |
e.
mengetut |
|
________ |
5.
Ongas |
f.
Ouiebeab |
|
________ |
6.
uchelel a langel |
g.
ngerengir |
|
________ |
7.
ietokl |
h.
oiu |
|
________ |
8.
bosech er a ralm me a kall |
i.
kellechakl |
|
________ |
9.
tekoi el bedul a klengitelreng |
j.
metetenget |
|
________ |
10.
Dimes |
k.
kangsoki |
|
________ |
11.
skell a redil |
l.
medideklokl |
|
________ |
12.
diluche |
m.
bekongesenges |
|
________ |
13.
kekere el chull |
n.
Dimes-Cheluu |
|
________ |
14.
Ngebard |
o.
Chotucher |
|
________ |
15.
ses el eolt el obengel a chull |
III. MONGER AIKA EL KER:
1. Ngara a cheluut e ngara a oiu?
2. Ngara a usbechel a eolt el me er kid a rechad?
3. Chomko ke mle Orrekim ngara a mlo cheldechedecham
el mo er a rechad el mla er a mur er a eolt?
4. Ngara a dubech chomko a eolt a kmal mo imis
el kesib a rengul?
5. Ngara a telemellel a kemanget el mekngit
el deleuill?
6. Ng techa er a chelsel a ta el telungalek
a chomomdasu e ng blechoel el di ngara ng chubur a ta er a chad?
7. Ngara a belkul a tekoi el belalk?
8. Ngara el teletael a mlocholt el blekerdelel
a okul a chebechiil?
9. Ngara a klekakerous er a kldachelbil a klou
me a kekerei?
10. Chomomdasu e tia ng mera el cheldecheduch
a lechub e ng di delbochel?
Tia el cheldecheduch a cheldecheduch er a beluu
er a Imul el ngar er a Imeliik el cheldechedechal a Ngeleked Budel
me a Ngeleked Chelsel Tirka el chad er a kebliil er a Bartekuu
a mlo er a ked el mlo omekdudek, e le se er a irechar e ng dimlak
lsal ngar er a chei e le te mle medakt a mekemad. Me te di ngar
er a chei er a ked. Me te merael er a chelsel a oreomel e a ta
er tir a doibechakl er a ta er a rael e melengetang el mo er a
Negroid. Me ng mesechesoch a medal el omdidm a dudek e ngii a
lmangel a ngalek me ng dmu el kmo, "A chedil a ngelekek,"
e mocha merael el kirel ngika el ngalek el ngar er a uchul a kerrekar.
Me a lekeda er ngika el ngalek e tirka el chelid
a kmo, "Mngam a medal ngilecha e ng dmak er kid." Me
te nguam a medal me ng di mlo meterob e ko er a rrau a rengul.
E te dmu er ngii el kmo, "Bo mdebesii a ta er a kaiul a buuch
e mnguu el me me mskur a ngelekem e mnguu el mo er a beluu."
Me ng mocha dobesii a kaiul a buuch e mocha nguu ngika el ngalek
el loia er a chelsel e nguu el mo er a blil.
Me a lenguu el mo er a beluu, e ng mlo me ng
omekeroul er ngii el mo el mo klou ngii me a ngelekel el lulechellii
a bechil Ngika el ngelekel a chelid me ngika el ngelekir el lulechellii
a mlo kauekeroul el mo meklou.
Omerollir el mo meklou e ngika el demerir a
blechoel el obeteterir el mo er a chei. A ta er a klebesei e te
di kiliei tirka el teru el ngalek. Me ngika el rubak a ngilemedii
a ngikel e a leme e ng klebesei me a rengelekel a mla mo bad me
ng dula er a bechil el kmo, "Bo e mdul a eru er a ngikel
e molekiis er tireka el ngeleked me lomengur." Me ngika el
mechas a mocha ngmilt a eru er aika el ngikel e dmul me a lemereka
e a bechil a kmo, "Ng di kea molekiis er a rengalek?"
Me ngika el mechas a kmo, "Msall e kukisii a Ngeleked Chelsel
me lomengur e becherei a Ngeleked Budel me lemechiuaiu."
Ng diak lodengei e ngika el Ngeleked Budel a mla mekar me ng orrenges
er ngii me ng kmal mlo mekngit a rengul me ng omdesua el kmo,
"Ka msall e kbad e kisterir el kmo, te me olekiis er ngak?"
E a lechub e ngika el mechas a imiu er ngii e mo olekiis er ngika
el ta er ngii el mechiuaiu. Me ng mocha ko er a melechedech er
a chelsel a rengul el kmo, "Ngak ng techa a delak?"
Me ng di ngar er a rengul el diak lolekoi e okor e di lmuk.
A ta er klebesei, e ng mlo er a chei ngii me
a resechelil e rouar a molech e mertii e nguu el me er a blai,
me ng loia er a ulebengelel a ulaol el bambuu er tia el leblechoel
el bad er ngii. E ngii a mocha ousmecher er ngii. Me a bo el kukuk
e ng diak el ho loilil e di mechiuaiu. Me a omerollel a klebesei
el mo e ng di merael tia el molech el mo bediu. E ngii el bulk
a di bad el ousmecher er ngii. Me a lsal kmal mengetelekla a bul
e a demal me a delal a sobeka a rengrir el kmo, ngika el Ngeleked
Budel a kmal socherang. E ng di diak el ouchais, e a redelal el
chelid a di ulerrenges e kmo, ho becherei e ng ko er a diak el
subed er kid. Me a lsal kmal klunga a bul tia el molech me lemeterakl
er a beluu a chisel a secherel ngika el bulk e te mocha tirka
el delal el mocha oldingel er ngii er a ta el klebesei. Me ngika
el delal el chelid er a lebo e ng dilu er ngii el kmo, "Ngak
tia el mle omes er kau." Me ngika el bulk a oker er ngii
el kmo, "Kau el me omes er ngak, ke keskelek?" Me ng
dula er ngii el kmo, "Ngak a mera el delam." Me a ledela
el ua isei e ngika el buik a kmal mlo ungil a rengul e dula er
ngii el kmo, "Ngak a diak mera el smecher me a klukuk e a
knguu tia el molech el mo choitii."
Me a lebocha el tutau e ng ulemekokl el mekiis
el nguu tia el molech el ngar er a ulebengelel a ulaol el nguu
el mo choitii e mekiis e le ng diak el secher. Me a rechad er
a blil me a beluu a ko er a kmal mlo mechas a rengrir e le ngika
el buik a kmal mesisiich el diak a meringel er ngii.
Te kiei ngii me tirka el chad er a blil e diak
louchais el kmo, ng mla mo medengelii a mera el delal Ng kiliei
el obengterir me a elsal klunga e ng dula er a demal er a ta er
a klebesei el kmo, "Chedam, ngak a kmal soak el oumlai me
mdesechii a mlik."
Me ngika el demal a ta er a klebesei e ng kudmeklii
e merael el mo er a ked el mocha melobech er a kerrekar el mo
mlil ngika el buik. Me ng dilebechii a kelel a charm e mocha tmaut
el oureor er ngii. Me se el tutau e ng mo er a ked e a lekebesengei
e ng me remei. Me ng me remei, e a lebo er a bo lekukuk e ng mla
mengai a bita e le tirka el obekul ngika el Ngeleked Budel a olengeseu
er ngii lomachel er ngii. Me ngika el rubak a di mo me ng di nguu
a telkib e a lebo er a bo el kukuk e ng kuk mla mengai a bitang.
Me te dosechii el mo merek e ng oker er a demal
el kmo, "Chedam, tia el mlai ng ungil a lemengai er a oingerang?"
Me ng dmu er ngii el kmo, "Ng ungil el lemengai er a ikrel
a eru el klebesei." Me a lebo lolecha sueleb er tir ngika
el mechas e ng oker er a ngelekel el kmo, ng tuobed a mlai er
oingerang. Me a Ngeleked Budel a subedii er a aika el tekingel
a demal. Me ngika el mechas a okerei el kmo, "Ngar er ker
me ker chobo molengull er ngii." Me a locholt ngika el rubak
e ng mocha er a beluu e mo tmaut el ngar er a mesei el mesab a
kukau e mocha mengedmokl a kall el kirel tia el sils el lebo longurs
er a mlai. Me tia er a lemei tia el belsechel a omengurs e ngika
el mechas a mibii aika el kall el mo er a aike el lebo lolengull
er ngii a rechad Me a ltaut a ongurs e te mengurs er tia el mlai
er a chelsel a chereomel el me er a taoch. Me a lengar er a melengel
a rael e ng sueleba me a bo lolengull e ng medechel a kall me
te omengur el bek el chad e kuk lueta el mo mengurs. Me a lluut
e lorael e te di milrael el mo er tia el kmal moded e ng mo diak
lorael e le ng mla moreked.
Me te mo ouengemek tirka el chad el mengurs
el kmal di diak Me tia el chimo el beluu er a Imul a di mlo tmurk
a ngerel a ongurs er ngii. Me a lsal kmal ko er a di kea cheldechulel
e te mocha ko er a kedekedechor el rrau a rengrir. Me ngika el
rubak a ko er a di uluureuachel el kmo, "Rungalek, ka mei
me kuk mongurs." Me a lebekiis el mo el mo orekedii tia el
mlai e ng kmo, "Chedil, Chedam, ka mo chotii er ngak, ngar
er ke Ngeleked Budel, Metechelsel." Me a ldu el ua ise e
tirka el chad a kaichichiis e le tia el mlai a ko er a silebek
e obengbangel el mo er a taoch. Me a loltirakl er ngii el mo er
a taoch e ng bliou a kall. Me te mo dengchokl e ng mocha er ngii
a blengur.
Me a lemereko a blengur e ng melmesumech er
a demal el kmo, "Ngak a merolung." Me ngika el demal
a mo omades a ngeltel e ngii a di kmo, "Ng diak ak di merael."
Me a lorola e ng millebeakl er tir el kmo, "Kemiu se el bo
meklou, e kom kmal mo meringel chad, e ng di kom di mo mekerior,
e merechorech a rengmiu er a kall."
Me chelecha e ng ollachitngel el mo er a redil
me a rechad el kaubuch e merodel er a rengelekir a resechal el
kmo omoungalek er a ngelekel a ochedam el mrirdelii e ng kirel
el bai klou el betik a rengum er ngii er a ngelekem el mla er
a delem.
I. Mlechesii a M el kirel a mera el
tekoi me a K a lsekum ng klsuul
1. ____ A Ngelked Budel me a Ngelked Chelsel
a cheldechedechal a beluu er a Imelsubech.
2. ____ A mekemad a mle uchul e a rechad er a irechar a kmal mle
medakt el ngar er a chei me te di omekdudek er a ked.
3. ____ Me a ho el meterob el ko er a rrau a rengul, e a rechelid
a dula er ngii me ng mocha dobesii a kaiul a buuch me ng mlo blil
ngika el ngalek.
4. ____ Ngika el mechas a miltik er a ngalek el lmangel me ngiluu
me ng ta er ngika el ngelekel ngii me a bechil
5. ____ A rubak me a mechas a di mle ta a uldesuir el kirir tirka
el teru el ngelekir.
6. ____ A mechas a di millatk er a mera el ngelekel er a Ngeleked
Chelsel me ngulkisii el mo omengur er a lemereka aika el delul
el ngikel.
7. ____ A Ngeleked Budel a mle ngelekel a ngodech el mechas er
ngika el rubak.
8. ____ A Ngeleked Budel a kmal mera el mlo smecher me ng di kiliei
er a chelsel a blai e diak el bo el tobed el mo milil ngii me
a resechelil.
9. ____ Tia el molech el mle berrotel er a ulebengelel a bambuu
a di milrael el kmal mlo bediu.
10. ____ Tia el bediu el molech a mlo uchul e a mera el delal
a Ngeleked Budel a mle chemolt er ngii.
11. ____ Ngika el Ngeleked Budel a dimlak el mera el smecher.
Ng di uluusbech er tia el teletael el osiik er a mera el delal.
12. ____ A Ngeleked Budel a kmal mlo dmeu a rengul me nguluuchais
er a rechad er a blil el kmo ng mla mo medengelii a mera el delal.
13. ____ A Ngeleked Chelsel er a leklunga e ng kmal mle soal el
oumlai me ng millekoi er a demal me bo lolasech er a mlil.
14. ____ A rubekul ngika el Ngeleked Budel a ullengeseu el di
mle berrotel el uchul e ng kmal mle mereched a urerel tia el mlai.
15. ____ Me a lengar er a taoch, el mereko el omengur e a Ngeleked
Budel a mocha melmesumech er a demal e merola el riedang.
II. MONGER AIKA EL NGAR ER EOU EL KER:
1. Chomomdasu e ngara a uchul me a delal a
Ngeleked Chelsel a mle kerekikl er a rolel a blengur er tia el
otebedel tia el mlai?
2. Ngara a ochotii el kmo ng mla er ngii a
cheleoch me a cheterochel el ngalek er tia el cheldecheduch?
3. Ng techa a mle cheleoch e techa a mle cheterochel?
4. Ng ua ngara er a osengem tia el beluu el
ngar er a cheldecheduch a chomomekesiu er ngii el me er a beluam?
5. Ngara el omerellir a rechad er tia el cheldecheduch
a chomues el ngar er ngii el omeruul er a chelecha el taem? E
ngara aike el kuk diak
6. Tia el cheldecheduch ng mla er ngii er ker,
er a oingara el taem?
7. Ng mlekera ngika el rubak e mo sebechel
el mesa a ngalek el rirengesii a lengelel?
8. Ngara ng mle sebechir a rechelid el remuul
e a rechad a diak? Ngara el bebil er a cheldecheduch a chobla
mchuiu me a lechub e ke mla remenges el di ua tia el cheldechedechal
a Ngeleked Budel me a Ngeleked Chelsel.
9. Mungeklteterir e mluches a teletelir tirke
el rokui el chad er tia el cheldecheduch.
10. Ngara el suobel a omnguu er tia el cheldecheduch?
A beluu a milrael a chisel. A chisel a milrael
e ng di dimlak a medengei el kmo ng ngar er ker. A rebetok a milrusii
a llechul. Te mlo osiik er ngii el oeak a berrusir e dimlak a
metik er ngii.
A klemengetel a taem e a rechad er a Desbedall
a omerrous er tia el beluu me ng mla mo sorir el mo osiik er ngii.
A rubekul a rokui el beluu er a Desbedall a mla mo blechoel el
kldibel er a blirir e orrenges er a romerrous se el losaod a llechul
tia el beluu el di ngar er a berrusir. Se er a lekot el omuchel
aika el kldibel e tireke el milechell a mla mo sebechir el bechiil.
A Omart Ngiramerang a di mlo omekebakes e a
demal a oba el mo er a aika el kldibel. Ng kmal el betok a rrirenges
el berrous el mesaod er a chelsel tia el beluu. Ng ngar er ngii
a remla omerrous el ngar er a chelsel ngii el beluu. E ng di a
Omart a dirkak a ta el berrusii.
Tia er a lebocha er a rekil a mo bad er a bai
e a demal a uldureklii el mo meleboteb. Ng ulemdasu el kmo a ngelekel
a lebo el loleboteb el me e ng locha mo sebechel el metik er tia
el beluu el kmal melrael a chisel. Ng mlo meleboteb a beluu er
a Ongos.
A Omart a mlo meketeket el dibus me a lemerema
e a resechelil a di mla mo bechiil. A rebetok er tir a mla mo
oungalek el kmal mla mo meklou a rengelekir.
Ng di mlo merek a orengodel er a Ongos e a
Omart me a demal a mlo er a chelebacheb el mlo er a ngesechel
a uel. Te di mlo e rullii a kekere el delidui el lebad er ngii.
A ongeua er a klebese e a demal a di mle kekesus
e ng mo bad e le uel a lulekiakl a klsel e dirkak el lebe el ngasech.
Ng ulemdasu el orreched el mo bad me a tutau e ng sebechel el
omkokl el mo er a Belau.
Tia er a lebo el bad a demal e a Omart a tilobed
el mo er a kederang. A buil a kmal mle ungil me ng di ua leble
el cheldecheos.
A omerollel el mo er a kederang e ng milsa
a kedeb el lius me ng ngilasech el nguu a omail el mla er ngii.
Ng mlo.er a kederang me ng reboreb e omes er a ngoaol e melim
er tia el chemadech.
Ng dengchokl e ko er a kmal lomdasu a betok
el tekoi e kilbetiekl er a ngor el dil el mla er a ullel el mei.
" Ng diak a ungil?" Ng chilsngekl e kmo, "Mei e
tia a omail el dirk mui." Ngika el dil a chilitii el mo dengchokl
e melim er a chemadech el obengkel a Omart. Tia el lengilmii tia
el chemadech el mo merek e a Omart a uleker, "Ke songerenger?"
A dil a ulenger, "Choi, ak telkib el songerenger."
A Omart a dilu er a dil el kmo, ke di ngar
er tia e choielak, e mekiis el bedul a delidui. A dil a di mle
mereched el mekiis e kmo, "Ak obengkem." Te doknge el
merola el bedul a delidui. Ng dimlak el lsal mo kmeed e a dil
a mo dechor e a Omart a merola el mo er a delidui el mo mela a
kall. A lleta el merema e ng olab a cheltuul el ngikel me a telik
el belsiich.
A omerollir el lmuut el mo er a kederang e
a Omart a ngilasech er a lius me ng lmuut el ngmai a teblo er
a omail. A lebocha er a kederang e tulemengur e millim aika el
omail. Teomengur e a dil a di metetekeel me a Omart a mocha kmeed
er ngii e melaiu er a ulkel me ng mocha sebechel el soiseb a kelel.
A chiul ngika el dil a mle mekemanget el mle
er a btekel a cheritel e a bedengel a mle ua riamel. A bedengel
a berdel a ngerel a mle ua keremlal e a bedengel a mle ua bedengel
a chelechol.
A lemereko el omengur e a Omart a okere er
ngii el kmo, "Kau ke techang? Ke mla er ker e me er tiang?"
A dil a ulenger el kmo, "A obo modenge e ke mo lmangel era
a uriul." Ng dilu el ua isei e mekiis el merael el bedul
a ongesecheliil. A Omart a di mle mereched el mekiis e orekedii
e dulang. "Ng soak el mo medengelkau. Bechere a uriul e ng
kuk ta er a tekoi."
Te mocha dengchokl el teru er a chelechol e a
dil a ouchisang. "Ngak a Dildaob. A ngklek a Dirramei Blosech.
Ak mla er a omerollek el mo er a Ngerteuachel e rirenges a oach
er a chelechol me ak mle e metke er kau."
A Omart a di dimlak el omdasu e kmo, "Ngak
a obengkem." A Dirramei a dula er ngii el kmo, "Ng diak
el sebechem el obengkek e le Ngerteuachel a kmal cheroid me ngak
a mo meoud el lmuut el mei." A Omart a okor e oremelii me
ng dula el kmo, "Mnguu tia el ngisel a kedarm el mo doklii
er a medal a delidui er a uche er a dorael."
A klebekelel a Dirramei a rirellii a Omart
me ng dimlak el oker. Ng di mle mereched el mo melakl er a ngisel
a kedarm. A lleta el me er a kederang e a Dirramei a dula el kmo,
"Kede mo dibus el elolem el buil." A Omart a mocha rullii
a teliakl e a Dirramei a oleisech er a rael el mo er a Ngerteuachel.
A lorola me lengar er a belngel a merangd e a Dirramei a soudii
a cheritel. A Omart a uluuchisb e ngiluu a medal er a Dirramei.
A Omart er a lleta el mesa a Dirramei e ng
dengchokl er a risel a miich el mesongd er a bdelul. Ng okere
el kmo, "Tia ng ker?" A Dirramei a dula el kmo, "Tia
a Ngerteuachel." Ng merola el mo ngmasech er a chelechol.
A lebocha e a Dirramei a mocha ouchais a cheldechedechal
a Ngerteuachel. A Omart a dimlak el soal el orrenges Ng di riruul
a medal e orrenges A kmal mla er a uldesuel a mengeseches a llechul
tia el beluu er a btuch me a rengul a Dirramei.
A lorola el mocha er a beluu e a Omart a ulemtab
aike el rokui el ko er a mlo ngodech er a rengul. A beluu a kmal
di mle ua beluu er a Desbedall. A teletelel a blai a kmal di mle
ua blai er a Belau.
Ng di mle eru el tekoi a mlo ngodech a rengul
er ngii. Ng mle rolel a klengar er tia el beluu me a omeruul el
di mle osisiu ngii me aike el mla er a berrusir a rechad er a
belual.
A lebocha er a blai e te di ulemengur e a Dirramei
a nguu el mo er a blai el kirel el mo kie er ngii.
A Omart a kmal mle mechesa el merael er a chelsel
a Ngerteuachel el omtab a tekoi er ngii. Se el be el rei e ng
kmal mesaul e ng di outekangel el mo er a blil a Dirramei el mo
oldingel er ngii.
A ta er a lebo el omes er ngii er a chelsel
a ongeua er a buil e ng mocha mengedecheduch er ngii. Te mle chachedecheduch
e merael el bedul a chelechol. A lebocha er a rriil e a Omart
a urrekedii a chimal a Dirramei. Ng kmal di mle mereched el mo
mekelekolt a bedengel a Dirramei e le ng ko el ta el sechal el
mla rullii a oua ise el omeruul el mo er ngii. A Omart a dula
er ngii el kmo, "Ng kmal betik a renguk er kau." A Dirramei
a ulenger el kmo, "Lak mo lekoi el ua isei." A Dirramei
a milsngii a chimal e mechib el merael el mo er a daob. A Omart
a mlo dechor el telkib e ulemes el mo er a Dirramei el ngar er
a daob me ng luueta el me ngmasech. A Omart a ulemes er a Dirramei
el di olecherechars er a daob me ng mocha melai a llel a lius
el me mesuld er ngii.
Tia el kebesenge e a Omart a mlo smecher a
rengul me ng di ulemekellok el mo tutau. Ng ta el kesus el lolebedebek
el kmo ng ko el mlo mekngit er a ngarang.
A lebo el kukuk e ng di mle tutau e a Omart
a milrael el mo omes a sers. Ng ngar er a delul a dekool e a Dirramei
a meremang. Ng di mle e odersii a cheleuikl el chemachel el mo
er a Omart. Ng di liluk e nguu e mocha er a uchul a ongor me ng
mo dengchokl.
A Dirramei a kmal el di mlo olengeng e merola
el mocha dengchokl er bita er ngii. "Omart, kau a ta er a
kot el soak el chad. Ng di diak el soak el mo sechelim. A lsoal
a rengum el me kmeed er a renguk e ng di ua chad el soal el merael
el mo er a chiloil el ngar er er a chelemoll. Ng kmal mo kmeed
e ng di ulterekokl el mo meksoks er a daob."
Aika el mlo uriul el eru el buil a kmal mlo
meringel er a Omart. E le ng mlo bek el sils el omes er a betik
er a rengul er a Dirramei. Ng mle ungil a rengul se el lesa e
ng di mle medenge el kmo a ulebongel a kmedang.
Tia er a lemokngemeda a teliakl e ng mocha
melekoi er a Dirramei el kmo, "Ng mla mo kirek el merael
el mo er a Belau." A Dirramei a dilu er ngii el kmo, "A
omerollem a mo ngiaos."
Tia el lebo el kebesenge e a Omart a rirecherechii
a mlai e osiik a rolel er a eungel a btuch el lulemtab er a lengar
er a Ngerteuachel. Ng chiliis e le ng mle chetil el mo kemanget
el melemesumech er a Dirramei.
A ltebeda me el ngar er a ikrel a chelmoll
e ng ngiluu a mlil el mridii er a chelmoll. A lebo el lodengelii
a rengul e ng ngar er a bita er a belual el di telebtabt el ta
el chad. A remle kldibel a uleker er ngii el kmo, "A demam
ng ngar er ker?" Tiaikid e ng mengeselsang el kmo:
A demak
a ouchiull er a ngisel
a kedarm,
E ngak a millim a chemadech ngak
me a Dildaob
E mlo er a Ngerteuachel el ngar
er ngii a rebebil er kemiu.
A berrous
a derstedeb e
klemerang "
A llechul a beluu a mle tuab e
mla tuobed
Ng di Dildaob a medengelii a
rael el mo er a beluu.
MONGER
AIKA EL NGAR ER EOU EL KER:
1. Ng ngara a uchul me tia el cheldecheduch
a domekedong er ngii el "Dildaob?"
2.A omomdasu e ng ngara me a rechad er a Desbedall
a mlo omerrous el kirel tia el beluu?
3. Ng ngara mle uchul e a Omart a mlo meleboteb
a beluu?
4. Ng ngara me a resechal er a irechar a mlo
bad er a bai?
5. Ng ngara ngar er ngii er a bai?
6. Ng ngara dilubech el mo er a Omart er a
ongeua er a klebese el lengar er a chelebacheb?
7. Ng ngara el ilumel a mlengim er a kederang?
8. Tia el ilumel el mlengim er a kederang ng
meruul er a ngarang?
9. Ng techa ngklel a dil el kmal mle klebokel?
10. Ng ngara me a Omart a kmal mle soal el
mo medengelii a Dildaob?
11. Ng ngara mle ongtil a Omart?
12. Ng ngara me a Dildaob a dimlak el kenge
er a ongtil a Omart er a kot?
13. Ng ngara mlo chillel a demal a Omart?
14. Ng mle ua ngara klemengetel a cheliuuel
a demal a Omart?
15. Ng ngara a ultutelel a teliakl?
16. Ng ngara dilubech el mo er a Omart er a
lluut el me er a belual?
Mousbech er a sentence:
1. ongasecheliil
2. Ngerteuachel
3. oremelii
4. Dirramei
5. Blosech
6. Dildaob
7. teliakl
8. mengeseches
9. rriil
10. meksoks
11. chiloil
12. chelmoll
13. chilsngekl
14. berrous
15. ngiaos