A Charm
me a
Rechad a Osisiu
el Kaubeltik el Reng
written
by Clara Orrenges & Maria Rehuler
illustrated by L. Gue, J. Tome, & E. Woo
Table
of Contents
Buta Me A Bechil
Lolo
Me A Lali
Cheldechedechal
A Rengeldil
BUTA
ME A BECHIL
written
by Clara Orrenges
Ng mla er ngii a chimo el babii. A mle ngklel
a Buta. Ngii me a bechil a kmal mle chebuul. Te di kiliei er a
uchul a teluo el meduu. Ng dimlak a kelir. Te kmal di mle blechoel
el songerenger. Te kmal mle sorir el kall a bobai. E ng di ng
dimlak a bobai er tia el kiliei er ngii.
A ta er a klebese e te kmal mlo songerenger.
A Buta a ulureng a omenga el bobai. A bechil a ulureng a ngii
di el kall. Ngii di el sebechel el menga me lebo lak el songerenger.
Te ulemdasu a mo osiik a kelir. E ng di a Buta a mle mesaik el
mong. Ng mle soal el oldurech er a bechil el mo el di ngii el
tang.
"E rrang, ng diak bo msiik a bebil er
a kall? Kede ko er a kmal el songerenger e diak a keled."
Ng millekoi a Buta. "Me me dorael el teru e kede di diul
el songerenger." Ng dilu a bechil a Buta.
A Buta a mle chetil el mo osiik a kall e le
ng mle mesaik. E ng di a bechil a di millekoi er ngii me ng dula
el kmo, "Dorael." Te milrael el mo osiik a kelir. Te
mlo tmuu er a chelsel a chimo el chereomel. Te milrael er a chelsel
tia el chereomel el osiik a kall. Ng dimlak a ta el kall el le
betik er ngii.
Te kmal mlo imis el songerenger. Te dirrek
el kmal mlo mesaul el merael. Te di milrael el telkib e kuk mo
olengull. A Buta a mlo mesaik el lmuut el mo osiik a kall. Ng
mlo soal el mo remei. Ng dilu er a bechil el kmo, "Mereko
e debo derei. Kid tia el kmal di diak debetik a kall."
A bechil a Buta a mle chetil el mo remei. Ng
dilu er a Buta el kmo, "Moutekangel e kede locha mo ngeltengat
me kede metik a kall." Tia er a ldu el ua ise e a Buta a
mocha mekiis e te merolang. Te di milrael el telkib e a Buta a
mes a kmal betok el redechel a bobai el ngar er a uchul a bobai.
Ng rirurt el mong. A bechil a di ulekiuellel. Te kmal mlo ungil
a rengrir. A Buta a dilu er a bechil el kmo, "Mereched el
me me dongang. Chelecha e kede di menga e le ng kmal betok a kall."
Te mlo tmaut el mengang. Te di milenga el telkib
e a bechil a Buta a mo merek el mengang. Ng ulemdasu a omeche
a bebil er a aika el bobai el mo kelir er a klukuk.
"E rrang, ng diak bo beche a bebil er
a aika el bobai me debo donga er a klukuk." Ng millekoi a
bechil a Buta. A Buta a dimlak el orrenges er a bechil. Ng di
millemolem er a omengelel. Ng dilu er a bechil el kmo, "E
rrang, ak kmal mle songerenger me chelecha el kmal betok a kall
e ak di mengang. Ak di menga el mo er se el sebechek. A lmuut
el tang, ng kmal soak el kall a bobai me chelecha e ak di mengang."
A Buta a di milenga el di milengang. Ng di
milenga el kma aika el bobai el rokui. Ng kmal mlo kurusii er
a dinges. Ng di mle telkib e ng mo tmaut el omudech. Ng di ulemudech
el mudech a kllel el rokui. Ng mlo diak a kall er a delel. Ng
mlo smecher el mechitechut a bedengel e songerenger. Ng mlo mechiuaiu
er a uchul tia el bobai el mla er ngii aika el redechel a bobai.
Ng liluut el mo songerenger e ng di dimlak a kall el sebechel
el mengang.
EXERCISE
A. Activity I:
Monguiu er a cheldecheduch.
B. Activity II:
Monguiu aika el ker el ngar er eou e moluches a nger er ngii er
a eungel. Ng sebechiu el omes er a cheldecheduch e osiik a nger
er kemiu.
1. Ng ngara me a Buta a mle chetil el mo osiik
a kall?
2. A Buta me a bechil te mlo osiik a kelir
er ker?
3. Ng ngara me a Buta me a bechil se er a lorael
el osiik a kelir e te di milrael el telkib e kuk mo olengull?
4. Ng techa a dilu el kmo, moutekangel e kede
locha mo ngeltengat me kede metik a kall?
5. Ng ngara el kall a lebiltik a Buta me a
bechil?
6. Ng ngara me a bechil a Buta a di mle telkib
el menga e mo merek?
7. Ng ngara me a Buta a dimlak el orrenges
er a bechil e di millemolem er a omengelel
8. Ng ngara a uchul me a Buta a mlo omudech?
9. Ng ngara a uchul me a Buta a mlo mechiuaiu
er a uchul se el bobai el mla er ngii aike el redechel a bobai?
C. Activity III:
Monguiu aika el uldasu (sentences) el ngar er eou e mlia a
(choi) er a uche er a uldasu (sentence) a lsekum ng merang. E
mlia a (diak) er a uche er a uldasu (sentence) a lsekum e ng diak
el merang.
OLECHOTEL:
diak____ |
|
A
Buta me a bechil a kmal mle ungil el beserir. |
choi____ |
|
A
Buta a kmal mle mesaik el mo osiik a kall. |
________ |
|
A
Buta me a bechil a kmal mle sorir el kall a bobai. |
________ |
|
A
bechil a Buta a kmal mle mesaik. |
________ |
|
A
ta el rubak a ulab a kelel a Buta me a bechil el mong. |
________ |
|
A
Buta me a bechil a dimlak a ta el lebo el dengchokl el olengull. |
________ |
|
A
bechil a Buta a kila a betok el bobai er a Buta. |
________ |
|
A
bechil a Buta a mle soal el omeche a bebil er a aike el
bobai. |
________ |
|
A
Buta a kila kmal betok el bobai. |
________ |
|
A
Buta a kila kmal betok el bobai. |
________ |
|
A
Buta a kmal mle ngemokel a rengul er a aike el bobai. |
________ |
|
A
uriul e a Buta a kmal mlo medinges. |
D. Activity IV:
Monguiu aika el uldasu (sentences) el ngar er eou. Mosiik er a
uldasu (sentence) el ngar er a cheldecheduch el di osisiu a belkul
ngii me a aika el uldasu (sentences) el ngar er eou. Kom osiik
er a uldasu (sentence) er se el paragraph el llechukl er
a bita er aika el uldasu (sentences) el ngar er eou.
OLECHOTEL:
Me me dorael el teru e ke songerenger me ngak me a ak dirrek el
songerenger. (paragraph 3)
"Me mea dorael el teru e kede di diul
el songerenger."
A Buta a mlo soal el mo er a blil.
(paragraph 5)
___________________________________
___________________________________
A bechil a di ultirakl er ngii el mong.
(paragraph 6)
___________________________________
___________________________________
Te mlo omuchel el mengang.
(paragraph 7)
___________________________________
___________________________________
Ng dimlak el lebo el stob e di milengang.
(paragraph 8)
___________________________________
___________________________________
Ng di ulemudech el mudech a kall el rokui el
mla er a chelsel a delel.
(paragraph 9)
___________________________________
___________________________________
E. Activity V:
Monguiu aika el uldasu (sentences) el ngar er iou e mosiik
er a mo ungil el omechelel a uldasu sentence er a aike
el tekoi el ngar er a eungel a uldasu (sentence). Ke loia a chaibibeob
er a llechukl el ngar er a uche er a tekoi el ungil el mo omechelel
a uldasu (sentence).
OLECHOTEL:
A Buta me a bechil a kmal mle _____.
a. meteet
b. betok a kelir me a kloklir
c. klou e ungil el blai a blirir
d. chebuul
1. A Buta a kmal mle soal el menga a _____.
a. ulengall
b. bobai
c. meduu
d. tuu
2. A Buta a mle chetil el mo osiik a kall e
le ng mle _____.
a. smecher
b. meringel a ochil
c. kesib a rengul er a bechil
d. mesaik
3. A Buta mle soal el oldurech er a bechil
el mo osiik a kall _____.
a. ngii me a sechelil
b. ngii me a ngelekel
c. el di ngii el tang
d. el obengkel a chimo el rubak
4. A bechil a Buta a di mle telkib el menga
e mo merek e le ng _____.
a. ng ulemdasu a omechei a bebil er a aike el bobai el mo kelir
er a klukuk
b. ng mle chetil el menga a bobai
c. ng mle soal a bechil a leka a betok el bobai
d. ng mlo smecher el mercherached a rengul me ng mlo chetil el
mengang
5. Tia er a lebo el merek el menga a Buta e
ng kmal mlo kurusii er a dinges me ng mlo tmaut el _____.
a. lmangel
b. outeketok er a bechil
c. omudech
d. remurt
F. Activity VI:
Moluches a uldesuiu el kirel a Buta me a bechil. Kom dirrek el
lmuches a llecheklir (picture).
Buta-
Bechil A Buta-
G. Activity VII:
Monguiu aika el ker el ngar er eou e moluches a nger er ngii er
a eungel.
1. Ng ngara a uchul me a Buta a di kila aike
el bobai el rokui? A chomomdasu e ng ungil el omeruul?
2. Ng ngara a uchul me a Buta a mlo smecher?
3. Ng ngara el suobel a chomomdasu e ng silubii
a Buta er tia el cheldecheduch?
4. A chokmo ke mlo Buta, e ke milkera er se
er a chobetik aike el bobai?
LOLO
ME
A LALI
written
by Maria Rehuher
A Lolo me a Lali a mle teru el sechelei. A
Lolo a mle soal el obengkel a Lali. A Lali a dirrek el mle soal
el obengkel a Lolo Te blechoel el dmak el milil e klaib er a kederang.
A ta er a klebesei e te mlo klaib er a kederang.
A Lolo a dimlak el ngai a bento er ngii. A lebo e a Lolo a melekinga
er a sechilil. "Kei, ng dimlak kngai a kelek. Kede menga
a kelem. Me ta er a kelem el tuu me kelii.
A Lali a ngilu a chimo el msang. Ng uleker er
a sechelil, "Ng ngara me ng dimlak mngai a kelem? Ke kmal
lolengesonges a kelek."
A Lolo a dula er a sechelil, "Bechere
e a klukuk ak ngmai a keled."
Te milnga e dilak el milil. A Lali a kmal di
mle chetil. A leko di lluut. el nguu a kelel el tuu. Ng chelisngull
a medal e melekinga er a Lolo. "Mereched el lmuut el meskak
se el kelek el tuu."
A Lolo a dulang. "Cholebo e ak mla kolii
A klukuk e ak ngmai a keled er a blik."
A lebo el kukuk e te lueta el mo milil. A Lolo
a ngilai a kelir el terung. A Lali a dimlak el ngai a kelel. Ng
mle soal el melai er a techil a kelel.
A Lolo a millekoi er a sechelil. Mei me donga
a keled el tuu me se el debo demerek e doilil.
Te milenga e mililil. Te kmal mlo ungil a rengrir.
A Lali a mocha medengelii a kngtil. "Ng kmal mekngit a dengaibebudel.
Ng mo uchul e ng mo diak a resechelid. Chelecha e ak mo mesuub
er a sechelik er a Lolo. Ng kmal ungil a rengul e diak el ngaibebudel."
Moruul aika el beldukl er eou
I. Mlia a tengetang er a eungel a tekoi el choi me
a lechub e ng tekoi el diak. Ng sebechem el lmuut el menguiu
el osiik er a nger er a chelsel a cheldecheduch. Tia a olngeseu
er kau el mo medenge a blechebechel a tekoi me a lechub e ng omeruul
el ngar er a chelsel tia el cheldecheduch.
Olechotel: |
choi___ |
|
diak___ |
1.
A Dirramui a ngklel a mechas. |
__x___ |
|
_______
|
2.
A Ngiramui a ngklel a redil. |
_______ |
|
___x__ |
Urrelir
a rengalek: |
_______ |
|
_______ |
1.
A Lali me a Lolo a mle blechoel el klaib er a kederang. |
_______ |
|
_______ |
2.
A Lolo a ullengit a kelel a Lali |
_______ |
|
_______ |
3.
A Lali a milrous a kelel. |
_______ |
|
_______ |
4.
A Lolo a di mle mereched el olutii a kelel a Lali. |
_______ |
|
_______ |
5.
A lleta el mocha milil e a Lolo a ngilai a kelir el tuu. |
_______ |
|
_______ |
6.
A Lali a mle chetil el melai a techil a kelel. |
_______ |
|
_______ |
7.
A Lolo a mlo chetil el obengkel a Lali el milil. |
_______ |
|
_______ |
8.
A uriul e a Lali a mlo merur er a blekerdelel. |
_______ |
|
_______ |
II. Mlia a ochur (number) er a tekoi el ngar
er a eungel a A er a kerebai (line) er a tekoi el ngar
er a eungel a B. Aike el tekoi ngar er a eungel a B a mesaod
aike el tekoi el ngar er a eungel a A. Ng sebechem el locha a
betok el number er a ta el kerebai (line). Ng dirrek el sebechem
el lmuut el mo osiik a nger er kau er a cheldecheduch.
Urerir a rengalek:
A |
|
|
|
B |
1.
Lali |
|
__________ |
|
ungilreng |
2.
Lolo |
|
__________ |
|
ngaibebudel |
|
|
__________ |
|
ouekau
a tuu |
|
|
__________ |
|
dmak
el klaib |
|
|
__________ |
|
diak
a kelel |
|
|
__________ |
|
kausechelei |
III. Monguiu aika el mekekedeb el omelekingel
a tekoi el beldukl er eou. Msikii a uldasu (sentence) el ngar
er ngii tia el tekoi er a chelsel a cheldecheduch. Mlechesii se
el uldasu (sentence) er a kerebai (line) el ngar er a eungel.
1. kausechelei
___________________________
___________________________
2. A Lolo a ulebes a kelel.
___________________________
___________________________
3. merous a tuu
___________________________
___________________________
4. Ng ngara me ke obes a bento er kau?
___________________________
___________________________
5. ngaibebudel
___________________________
___________________________
A Ngiralomes me a Dirralomes a mle teru el obekel.
Ng mla er ngii a chimo el ngelekir el redil. A mle ngklel a Taldil.
Tirka a kmal mle ungil el telungalek.
A chudelel a Dirralomes a dimlak a ngelekel
Ngii me a bechil a kmal mle sorir el oungalek. Ng di ngii a dimlak
el omechell. Ngii me a bechil a kmal mle sorir a Taldil. Te kmal
di ulemais el mo omes er a Taldil. Te mlo sorir el mero-del er
a Taldil. Ng di a Ngiralomes me a bechil a mle mekreos er a Taldil.
Ng kmal di mle chimo el ngelekir me te dimlak el sorir a lorodel
er ngii.
Ng mlo chuib a ta el rak e a Dirralomes a mlo
dioll. A chudelel a rirenges a chisel. Ng mlo omes er a Dirralomes
er a blil. Ng mlo me ng melekoi er ngii el kmo, "Merrengei,
a lsekum e ke mechell e a kme nguu a ngalek me ng ngelekek."
"Bechere me a leme a bechik e kulekoi
er ngii. Me a lsekum e ng di ungil er a rengul e ke nguu me ng
ngelekem." Ng dilu a Dirralomes. A chudelel a Dirralomes
a kmal mlo ungil a rengul Ng mlo er a blil e ouchais er a bechil
A bechil a dirrek el kmal mlo ungil a rengul.
Tia er a lebocha el kebesengei e a Dirralomes
a mocha melekoi er a bechil er tia el ongtil a chudelel A Ngiralomes
a kilenge er a bechil.
Tia er a lemechell a Dirralomes e ng redil
a ngelekel. Ngii me a bechil a milngeklii ngika el ngelekir el
Rengeldil. A Rengeldil a mlo eim el bilel e a chudelel a Diralomes
me a bechil a merema el me melai er ngii. Te mle melai er a Rengeldil
el mo ngelekir. Te ngiluu el mo er a blirir. Te kmal mlo ungil
a rengrir e le ng mla mo er ngii a ngelekir.
Ngika el chudelel a Diralomes me a bechil a
kmal mle ungil er a Rengeldil. Te kmal mle blak a rengir el omekeroul
er ngii. A Rengeldil a kmal mle cheleoch er tir. Ng kmal mle betok
a bilel me a kloklel, Aike el rokui el soal el klalo a di lebo
el siik el msang.
Se el ngar er ngii a kall el me er a blirir e
te ngmilt aike el ungil el meche el kelel a Rengeldil. Ng dirrek
el se el ldu a Rengeldil el kmo ng soal el menga er a ngara e
te kmal di mo. meche aike 1oruul e mo osiik er se el soal a Rengeldil.
Te dimlak el sorir el tomelii a rengul a ngelekir. Te kmal di
millemolem aike el soal.
A Rengeldil a mlo klou e mo er a skuul. Se
el lebo el merek er a skuul e ng di me er a blai el omengur e
merael el mo milil. Ng dimlak lolengeseu er a delal el meruul
a ureor er a blai. A delal a di milecherei. Ng dimlak loldurech
er ngii el meruul a ureor er a blai.
A ta er a klebesei a demal a Rengeldil a mlo
smecher. Ng mlo niuing er a osbitar Ng kirel el ngar er ngii a
chad el oba e le ng diak el sebechel el di ngii el mekiis el mo
dengchokl. Ng dirrek el diak el sebechel el di ngii el omengur.
A delal a Rengeldil a kirel el mo oba a bechil er a osbitar.
Ng dilu er a Rengeldil el kmo, "Rungalek,
ak mo er a osbitar el mo oba a demam e kau a mo kiei el obengterir
a rua Dirralomes e ngar er a skuul. Ng diak el sebechem el di
kau el ta el kiei er a blai." A Rengeldil a mle chetil e
ng di ng dimlak a cheldechulel me ng mocha konge er a delal.
Tia er a lebocha el kukuk e a delal a Rengeldil
a mocha er a blirir a rua Dirralomes. Ng mlo me ng melekoi er
a Dirralomes me a bechil el kmo, "Ng diak el sebechel a Rengeldil
el me me lekiei el obengkemiu. Ak mo oba a bechik el ngar er a
osbitar e a Rengeldil a diak el sebechel el di ngii el ta el kiei
er a blimam."
A Ngiralomes me a Dirralomes a dula er a delal
a Rengeldil el kmo, "Ng kmal di ungil er a rengmam a lebe
lekiei el obengkemam a Rengeldil," A delal a Rengeldil a
kmo, "Kom kmal mesula e kurael el mo reme me kungedmokl a
kloklel a Rengeldil me a klukuk a kbe kngederii."
Tia er a lebocha el kukuk e a delal a Rengeldil
a mocha merader er a Rengeldil er a blirir a rua Dirralomes. A
Rengeldil a dimlak el soal el obengterir a rengelekel a Dirralomes.
Ng di mle blechoel el outoketok e okoad er tir. Ng kmal mle mekngit
a rengul e di ngara e ng ngmasech a rengul. Ng dimlak el soal
a rengelekel a Dirralomes a lousbech a kloklel. Se el lesa a kloklel
a ta er a rengelekel a Dirralomes el soal e ng di mo melai er
ngii.
A Rengeldil a dimlak loruul a ureor e di mililil.
Ng di se el ldu er ngii a Dirralomes el kmo bom rellii a ngara
e ng mong. A lsekum ng diak el ldu er ngii e ng diak loureor.
Ng mle metitur el meruul a ureor me se el loruul a ureor e ng
di mekngit.
A rengelekel a Dirralomes a kmal mle ngodech
a blekerdelir er a Rengeldil. Te kmal mle mekedung e medengei
a urerir me a ngerchelir, Se el tutau e te omkokl el mekiis me
te remuul a urerir e mo er a skuul. Se el lebo el merek er a skuul
e te orreched el mo reme me te remuul a urerir e mochu milil.
A Rengeldil a diak. Ng di mechiuaiu el mo er se el soal el taem
e mekiis el mo melecholb e kudmeklii e omengur e merael el mo
er a skuul. Se el lebo el merek er a skuul e ng diak lorreched
el mo reme e milil el mo klebesei. Se el lebo el rei e a rebek
el chad a mla mo merek el omesoil me ng kuk di ngii el ta el omesoil.
A ta el tutau e a Rengeldil a ulemkokl el mekiis,
Ng milekiis e mo er a iikr me ng dengchokl er a iasumba el ngar
er a uchul a chedebsachel. Ng dilengchokl e a rebek el chad a
meruul a urerir, Ng di mle ngii el ko er a mlo merur e le ng di
ngii el ta el dengchokl e a rebek el chad a oureor. Ng mekisa
el mocha olengeseu er a Taldil el meruul a kall.
A Dirralomes me a Taldil a mlo diak losilek
a bilel a Rengeldil me ng di milrael el mo diak a bilel, Ng di
mlo selokel el rokui, Ng mlo meleng a bilel a Taldil.
Ng di a Taldil a dimlak el bsa a bail e oker
er ngii el kmo, "E Rengeldil, ng ngara me ke meleng a bail?
Ng ko er a kmal betok a bilem?" Me a Rengeldil a dula el
kmo. "Ng betok a bilek e ng di selokel el rokui." A
Taldil a kmo, "A lsekum e ng di selokel a bilem er rokui
e bo msilek me lebo el sebechem el oubail. Ng diak di mousbech
er a rechad el meruul a rokui el tekoi el kirem A rebek el chad
a di mechesa el meruul a kirir me a ngerchelir." Ng mlo diak
a cheldechulel er a Rengeldil me ng mocha di ngii el mesilek a
bilel.
A ta er a klebesei e a Taldil me a Rengeldil
a di mle tir el teru el ngar er a blai. Te milngedmokl er a blai
e meruul a kall. A Taldil a mocha mengedecheduch er a Rengeldil.
Ng dilu er ngii el kmo, "Sa e Rengeldil, a deredil e ng ngar
er ngii a ngerecheled. Ng kired el mengedmokl er a blai e meruul
a kall. Ng kired el olengeseu er a delad el meruul aike el rokui
el ureor er a blai. Ng diak di doilil e dousbech er a rechad el
meruul a rokui el tekoi el kired. Ng kired el mo meduch el di
kid el mengedmokl er kid e meruul a kired. Ng diak di dousbech
er a rechad er a blid e le ng diak di dobengterir el mo cherechar.
A lmuut el tang, a lsekum a rechad er a blid a kmal ungil er kid
e ng kired el kmal mo orrenges a tekingir olengeseu er tir."
A Rengeldil a di mle ngii el ko er a mo merur
er a aika el blekerdelel. Ng mlo melasem el mo meruul er ngii
el mo ungil.
Ng mlo diak di loilil e mlo meruul a ureor
er a blai. Ng mlo olengeseu er a Dirralomes me a rengelekel el
redil el meruul a ureor er a blai. Ng mlo omkokl el mekiis a ltutau
e remuul a urerel er a uche er a lebo er a skuul. Se el lebo el
merek er a skuul e ng orreched el mo reme me ng remuul a urerel
e mochu milil. Ng dirrek el mlo diak el di loutoketok e lokoad
er a rengelekel a Dirralomes. Te kmal mlo ta a rengrir. Te dirrek
el kmal di mle blechoel el kaingeseu se el loureor. A Rengeldil
a kmal mlo ungil a rengul e kmal mlo soal el obengterir a rengelekel
a Dirralomes.
A demal a Rengeldil a mlo ungil el smecher me
ngii me a delal a Rengeldil a mlo remei. A Rengeldil me ng dirrek
el mlo reme er a blil. Ng kmal mlo ungil a rengul er a lesa a
demal el kmal mla mo mesisiich. Ng dirrek el kmal el ungil a rengul
el lmuut el mo kiei el obengkel a delal me a demal.
A delal me a demal a Rengeldil a kmal mlo mechas
a rengrir er a Rengeldil. Ng kmal mla mo ngodech a blekerdelel.
Ng kmal mle kerekikl el meruul a ureor er a blai e olengeseu er
a delal er a rokui el ureor. Se el 1oruul a kall a delal e ng
mo me ng dmu er a delal el kmo, "Chedil, beche e bo mdengchokl
e kuruul a keled." A delal a kmal mlo ungil a rengul er a
Rengeldil.
Se el tutau e a Rengeldil a omkokl el mekiis
el kudmeklii a blirir. Ng dirrek el remuul a kelel a delal me
a demal me te omengur el mo merek e ng mo kudmeklii e merael el
mo er a skuul.
Se el lebo el merek er a skuul e ng orreched
el mo reme me ng remuul a urerel e mo milii ngii me a resechelil.
Ng di milil el telkib e mo reme me ng meruul a kelir er a kebesengei.
A Rengeldil a kmal mle ungil a rengul el ngalek me ng kmal mle
betok a resechelil.
A delal me a demal a Rengeldil a kmal mlo ungil
a rengrir er a Rengeldil. A demal a Rengeldil a dula er a delal
a Rengeldil el kmo, "Kede kmal ngeltengat el mlo oungalek
er a Rengeldil me ngikakid el kmal lolengeseu er kid er a rokui
el tekoi."
EXERCISE
I. OMESODEL:
Monguiu aika el ker el ngar er eou e moluches a nger er ngii er
a eungel.
1. Ng ngara me a chudelel a Dirralomes me a
bechil a mle sorir el merodel er a; Taldil?
2. Ng ngara me a Ngiralomes me a Dirralomes
a mle mekreos er a Taldil er a lorodel er ngii a chudelel a Dirralomes
me a bechil?
3. Te rua techa a rirdelii a Rengeldil?
4. Ng ngara me a Rengeldil a mlo kiei el obengterir
a rua Dirralomes?
5. Ng ngara me a Rengeldil a di mle blechoel
el outoketok e okoad er a rengelekel a Dirralomes?
6. Ng ngara me a Rengeldil a mlo meleng a bilel
a Taldil?
7. Ng techa a mlo mesilek a selekelel a Rengeldil?
8. Ng ngara me a Rengeldil a mle metitur el
meruul a ureor er a blai?
II. OMESODEL:
Monguiu aika el uldasu (sentences) el ngar er eou e mosiik er
a mo ungil el omechelel a uldasu (sentence) er a aike el tekoi
me a lechub e ng phrase el ngar er a eungel a uldasu (sentence).
Ke loia a chaibibeob er a llechukl (letter) el ngar er a uche
er a tekoi el ungil el mo omechelel a uldasu (sentence).
OLECHOTEL:
A Dirralomes a __________.
a. dimlak a ngelekel
b. dimlak a bechil
c. rirdelii a ngelekel
d. mla er ngii a ngelekel
1. A chudelel a Dirralomes me a bechil a __________.
a. mla er ngii a ngelekir
b. mle sorir el merodel er a Taldil
c. rirdelii a Taldil
d. mle chetirir el ngalek er a Taldil
2. Ng mlo chuib a ta el rak e a Dirralomes
a __________.
a. mlo smecher
b. mlad
c. mlo diak el bechil
d. mlo dioll
3. A Dirralomes a milechellii a ngelekel el
redil e milngeklii ngii me a bechil el __________.
a. Rengeldil
b. Taldil
c. Remeldil
d. Kekereldil
4. A Rengeldil a lrirdelii a __________.
a. merrengel a Dirralomes me a bechil
b. ochedal a Ngiralomes me a bechil
c. chudelel a Dirralomes me a bechil
d. obekul a Ngiralomes me a bechil
5. Se el ldu a Rengeldil el kmo ng soal el
menga er a ngara e a delal me a demal a __________.
a. choklii e diak el lebo el osiik er se el soal a Rengeldil
b. di mo meche aike el loruul e mo osiik er se el soal a Rengeldil
c. dmu er ngii me ng di ngii el mo osiik er se el soal
d. di lmuk er a Rengeldil e di mechere me ng di melekoi
6. A demal a Rengeldil a mlo smecher me ng
mlo niuing er a __________.
a. bai
b. blirir
c. blirir a rua Ngiralomes
d. osbitar
7. A Rengeldil a mlo diak a bilel e le ng
a. ng ngilai a bilel el rokui el mo chemoit
b. ng diak el osilek me ng di mlo selokel el rokui
c. ng ngilai a Taldil el mo mart
d. ng silodel a Taldil el rokui
8. A demal a Rengeldil a mlo ungil el smecher
me ngii me a delal a Rengeldil me a Rengeldil a mlo __________.
a. kiei el obengterir a rua Dirralomes
b. remei er a blirir
c. kiei er a bai
d. er a ta er a beluu
IV. OMESODEL:
Monguiu aika el uldasu (sentences) el ngar er eou e mlia a (choi)
er a uche er a uldasu (sentence) a lsekum e ng merang. Mlia a
(diak) a lsekum a uldasu (sentence) a diak el merang.
OLECHOTEL:
diak___ |
|
A
chudelel a Dirralomes a rirdelii a Taldil me ng ngelekel. |
choi___ |
|
A
rengelekel a Ngiralomes me a Dirralomes a kmal mle mekedung. |
_______ |
|
A
chudelel a Dirralomes a mla er ngii a ngelekel el chimo
el redil. |
_______ |
|
A
chudelel a Dirralomes me a bechil a rirdelii a Rengeldil
me ng ngelekir. |
_______ |
|
A
Rengeldil a kmal mle cheleoch er a delal me a demal. |
_______ |
|
A
delal a Rengeldil a kmal di uleldurech er a Rengeldil el
meruul a ureor er a blai. |
_______ |
|
A
delal me a demal a Rengeldil a dimlak el sorir el tomelii
a rengul a ngelekir me te di millemolem aike el soal. |
_______ |
|
A
ta er a klebesei a demal a Rengeldil a mlo smecher. |
_______ |
|
A
Rengeldil a mlo oba a demal er a osbitar. |
_______
|
|
A
Rengeldil a kmal mle soal el obengterir a rengelekel a Dirralomes
er se er a lekot el mo kiei el obengterir. |
_______ |
|
A
Rengeldil a mlo merur er a aike el di mla blekerdelel me
ng mlo melasem el meruul er ngii el mo ungil. |
_______ |
|
A
demal a Rengeldil a dimlak el lebo el ungil el smecher. |
_______ |
|
A
uriul e a Rengeldil a kmal mlo orrenges a tekingel a delal
me a demal e ulengeseu er a rokui el ureor er a blai. |
V. OMESODEL:
Moluches a uldesuiu el kirir tirka el chad el ngar er eou. A chomomdasu
e ng ua ngara a blekerdelir el chad.
Ngiralomes---
Dirralomes---
Taldil---
Rengeldil---
Delal a Rengeldil---
VI. OMESODEL:
Monguiu aika el ker el ngar er eou e moluches a nger er ngii er
a eungel.
1. Ng ngara me a rengelekel a Dirralomes me
a Ngiralomes a kmal mle mekedung e meduch el loureor e a Rengeldil
a dimlak?
2. A Rengeldil ng milekera e mlo ungil a blekerdelel
e mlo olengeseu er a Dirralomes me a rengelekel redil el meruul
a ureor er a blai?
3. A lsekum a Rengeldil a dimlak el lebo el
ungil a blekerdelel e a chomomdasu e ng mlo ungil a blekerdelel
er se er a lebo el klou?
4. Ng ngara me a delal me a demal a Rengeldil
a kmal mlo ungil a rengrir er a Rengeldil er a uriul?